Kwartetten op het plein
Sentiment gaat voor op de oplossing
Midden op het speelplaatsje op het Buitenrustpad stond tijdens de BBQ van Team Amsteldorp op vrijdag 18 juli een partytent met daaronder twee tafels. Op de tafels waren vier vakken gemarkeerd. Na goed nadenken over een methode was de opzet om onderwerpen te verzamelen die door/met bewoners van Amsteldorp in één van de vier vakken geplaatst zouden worden. De vakken waren als volgt beschreven:
groen - dingen die goed gaan in Amsteldorp
licht blauw - dingen die niet goed gaan maar makkelijk kunnen worden opgelost
donker blauw - dingen die niet goed gaan maar moeilijk kunnen worden opgelost
roze - dingen die je moet accepteren
Zoals uit de beschrijvingen blijkt, is de door ons gekozen aanpak voor dit ‘spel’ positief en voorwaarts georiënteerd. Voor mij was het de uitdaging om de bewoners deze werkwijze uit te leggen en ze te faciliteren bij het ‘spel’. Inmiddels hadden we een goed aantal positieve mensen uit de wijk gesproken dus de verwachtingen omtrent ‘eigen kracht’ waren hoog. Dit bleek in werkelijkheid nog niet eenvoudig.
Niet vragen en gesloten groepjes
Nog voordat ik er erg in had zaten er twee dames aan de tafel voorzien van een biertje en een sigaretje. Gezellig. Ze wisten nog niets van het Team Amsteldorp project en wezen me al snel op
1. het denken in clubjes, kliekjes en straatjes en
2. het niet gewend zijn om vragen te stellen.
“Ja ik loop hier dagelijks langs, ik zie jullie wel zitten met dat tafeltje maar ik heb geen idee wat jullie doen.” Waarom heb je ‘t niet even gevraagd? “Ik wil jullie cluppie niet verstoren”.
Pro-actief handelen blijkt lastig
Toen ik vroeg of ze iets konden noemen dat goed ging in de wijk bleef het helaas ijzingwekkend stil. De dames keken elkaar met fronsende wenkbrauwen aan. “In deze wijk gaat niks goed jongen, wij wonen hier al meer dan 15 jaar en in deze wijk is het al jaren één grote ellende.” “Alles is hier k**”, vulde een ander aan. Zelf nog steeds enthousiast over het spel probeerde ik het anders aan te vliegen. “Ok, bij wat er goed gaat in deze wijk komen we later terug. Dat lijkt lastig. Maar aangezien het allemaal niet deugt in deze wijk, wat willen jullie dan veranderen?”. Terwijl de ene dame heftig nee zat te schudden, vertolkte de ander de collectieve gedachte. “Zeg jij ‘t maar jongen, wij hebben de moed al lang op gegeven, sorry dat we je niet beter kunnen helpen.” Na herhaaldelijk proberen, bleek er daadwerkelijk niks te benoemen wat beter kon en tegelijkertijd deugde er niets. Merkwaardig, wat een stagnatie. Mijn vertrouwen dat we hier een paar interessante wensen konden noteren zakte ineens volledig weg toen andere aangeschoven mensen ook nog eens met de dames mee gingen nee-knikken.
Wat ben ik aan het doen?
Het idee bekroop me dat ik hier onbewust teveel het participatiebeleid van de gemeente zat te verkondigen. Waarom sloot dit spel niet aan? Na even achterover leunen en diep adem te halen besloot ik toch even mee te gaan in het negatieve. “Ok, wat kunnen jullie noemen dat hier niet goed gaat in de wijk?”. Het antwoord was duidelijk. “Teveel luidruchtige hang-Marokkanen en gebrek aan winkels.” “Van vrijdagavond t/m zondagnacht is het ieder weekend bal met de Marokkanen: wietzakjes, vernielingen, lawaai en een grote mond als je ze vraagt een beetje stil te zijn.” Een andere dame van eind ‘70 wist nog toe te voegen dat het een goed idee was om de hangjongeren met een honkbalknuppel te bedreigen, dat had ze destijds van haar man geleerd. We besloten die laatste niet in te vullen bij ‘makkelijk oplosbaar’.
Eerst de tranen dan de stappen
Na veel geduld vertelde één van de meest gedesillusioneerde dames dat haar man een paar weken geleden was overleden. Ik vroeg haar of ze op een beetje begrip bij haar buren had kunnen rekenen in haar lastige situatie. “Ja dat zeker wel.” Na een paar keer slikken gaf ze akkoord dat we onder ‘wat goed gaat in Amsteldorp’ opschreven: ‘onderlinge steun en betrokkenheid’. “Das één, nog drie en dan heb je kwartet”, zei ik. We lachten en een hand op haar schouder bood vervolgens genoeg motivatie om samen verder te denken over de nog in te vullen kwartetvelden. Overlast van hangjeugd bleef een ‘moeilijk doch noodzakelijk op te lossen’ probleem. De mevrouw met het knuppelvoorstel maakte haar kwartetje af met een SRV wagen als makkelijke oplossing voor het winkelprobleem. De weduwe zag een makkelijke oplossing voor haar computerprobleem toen haar door een aangeschoven vrijwilliger van het Hoekhuys werd uitgelegd dat een laptop niet noodzakelijk was voor deelname aan een cursus. Heel voorzichtig draaide de wind naar voorwaartse deelname. Drie kwartetten werden na 45 minuten binnengehaald, maar, met moeite.
Gelukkig schoven er in een later stadium beter gestemde bewoners aan tafel met een andere rol in het dorp en zo ook aan de tafel. Bij hen ging juist alles goed. Ze zaten in de clubjes, voelden zich prettig in die doelgroep en waren nog mobiel. Er ontstonden gesprekken en uitwisseling van kennis, een klein conflictje en een aantal nieuwe contacten. Iemand oreerde met een wijzende vinger: “als jullie een beter Amsteldorp willen, zullen jullie dat zelf moeten doen.” De temperatuur steeg boven de 30 graden, langzaam vulde de tafel zich met post-its.
Illustratief
Het bovenstaande voorbeeld is naar mijn idee illustratief voor het belang van opgebouwde en vastzittende emoties en het verloren vertrouwen in zowel de overheid als het eigen oplossingsvermogen. Op zich niet gek als de gemeente jarenlang de kar heeft getrokken ten aanzien van maatschappelijke voorzieningen. De gekozen methode sloot in eerste instantie niet aan op de door deze dames ervaren ontevredenheid. Een gevoel wat bestaat onder bewoners in Amsteldorp. En ik denk daarmee in zowat ieder maatschappelijk veranderingsproces. De gekozen methode vereiste misschien wel teveel om hink-stap-sprong over bestaande emoties heen te stappen en dat is duidelijk iets te snel. Het verdient aandacht om goed te onderzoeken wat er voor nodig is om beweging op gang te krijgen. Al improviserende heb ik daarover het volgende geleerd.
1-> Frustraties en sentimenten bestaan
In deze kennismakingsfase moet ruimte zijn voor de frustraties die door bewoners wordt gezien als onoplosbaar, onacceptabel en ‘all over the place’. Ze worden beschreven als gevolg van falend optreden van anderen, de hoge omes, de economie etc. Er had een plekje voor in het spel moeten zijn.
2-> Vertrouwen gaat vooraf aan oplossingen
Het handje op de schouder en het kunnen luchten van haar verhaal ten aanzien van haar pas overleden man bleek achteraf cruciaal in de bereidwilligheid een extra stap te zetten.
3-> Het belang van een gemêleerd gezelschap
Op basis hiervan wordt het geldende (negatieve) vertoog op de proef gesteld en kunnen er nieuwe contacten worden gelegd of onduidelijkheden worden opgelost die anders negatief worden uitgelegd (bv het laptopprobleem als drempel voor computerles, als drempel voor thuisbezorgd.nl, als drempel voor vragen aan digitaal zorgloket). Roulatie is belangrijk om niet te blijven hangen in een dominant vertoog.
4-> Een echt spel, met echte inzet?
Het bleek een teleurstelling dat het spel uiteindelijk geen echt kwartet was. Dat zou natuurlijk wel gekund hebben. Zo hadden we misschien de interactiedimensie tevens kunnen vergroten. Bijvoorbeeld door met elkaar het kwartet te ontwerpen.
Bijvoorbeeld: Ik heb voor jou een probleem, heb jij voor mij een oplossing, een tip, een contact, of een goede ervaring? Maar misschien kan dit zelfs de speldimensie ontstijgen en een werkelijk onderdeel van het leven in Amsteldorp gaan vormen?
Wat nagedachten
Hoewel het kwartetspel wél heeft gefunctioneerd (zie onder), lijkt het eigenlijk een ‘fase 2 tool’. Eerst moeten bovenstaande zaken (1,2,3) worden geregeld. Voor de toekomst kan gekeken worden hoe dat verder te integreren.
Naar mijn idee is de cultuurverandering het belangrijkste speerpunt voor de labsprint, veel meer dan daadwerkelijke oplossingen. Mijn ideeën over een aantal cultuurveranderingen zijn:
- Vertrouwen kweken tussen subgroepen via informatie over en weer
- Roddelcultuur ombuigen naar informatie en gesprekscultuur
- Mee-nee-knikken-cultuur ombuigen naar > mee-ja-knikken-cultuur naar > je eigen verhaal hebben
- Vraag en ruilcultuur versterken
- Van (zorg/infrastructuur) afnemer en slachtoffer naar deelnemer en eigenaar
Naar mijn idee is dit daarvoor nodig:
- Oor voor emoties
- Veel verhalen & contactmomenten
- Vrijgestelde ruimten (om gemeenschapsactiviteiten plaats te laten vinden)
- Vrijgestelde gelden (om initiatieven te ontwikkelen)
