Ben Robot Değilim
Teknolojinin haddinden fazla geliştiği farazi bir dünyada sizi hiç bilmediğiniz bir odaya koyduklarını ve bu süreçte de biriyle sadece yazılı şekilde iletişime geçebileceğinizi düşünün. Karşınızdaki kişinin fiziksel özelliklerini veya cinsiyetini tahmin edebilir miydiniz? Hatta sorumu daha ileri seviyeye götürmem gerekirse karşınızdaki kişinin bir insan olduğuna emin olabilir miydiniz?
Üstteki paragrafta bahsettiğim ve sizin bir karar verme mekanizması rolü üstlendiğiniz bu teste Turing Testi adı verilir. Turing testinin asıl amacı, insanı makineden ayırt edebilmekten çok makinelerin insanlar gibi düşünüp düşünemeyeceğini test etmektir. Bu çığır açıcı test; adını, Enigma’nın şifrelerini kırmayı başararak II. Dünya Savaşı’nı iki yıl erken bitiren bir kriptoloji uzmanı, başarılı bir bilgisayar bilimcisi ve “Makineler düşünebilir mi?” sorusuyla ilk kez makine ve düşünme kavramlarını bir araya getiren önemli düşünür Alan Turing’ten alır. Hatta Turing’e göre bir makine, konuştuğu insana kendisinin insan olduğunu inandırabiliyorsa bu makine en az bir insan kadar akıllı olarak kabul edilmelidir.
Yıllar boyu en az bir insan kadar akıllı bir makinenin bu testi geçmesi için yapay zekâlar tasarlanmış, yarışmalar düzenlenmişti. Ancak çoğu yapay zekâ sınıfta kalmıştı. Ta ki 2014 yılına kadar. Rus Vladimir Veselov ve Ukraynalı Eugene Demchenko tarafından geliştirilen Eugene Goostman isimli bilgisayar yazılımı ilk kez Turing testini geçerek jüri üyelerine insan olduğunu ikna etmeyi başardı. Eugene Goostman; hamburgeri çok seven, evcil bir hayvana sahip ve babası jinekolog olan 13 yaşında bir çocuk olarak jürilere tanıtılmıştı. Konuşmalarında yaptığı gramer hataları da Ukraynalı kişiliğinin bir parçası sayılıyordu. Turing testinde başarılı sayılmak için %30 ve üzerinde oy alması gereken Eugene, testte jüriden %33 oy alarak jürileri kandırmayı başardı.
Euegene’in başarısından sonra Reading Üniversitesi profesörü Kevin Warwick, “Bir programın insanları bir başka insan hatta başka bir şey olduğuna inandırabilmesi, siber suçlara karşı dikkat edilmesi gerektiği anlamını taşıyor.” uyarısında bulunarak Turing Testi’ni geçen robotların gelecekte sahip olabileceği tehlikeli yanının altını çizdi.
Aynı Eugene gibi Turing testine tabi tutulan fakat onun aksine bizim dünyamızda değil de kurgusal bir dünyada var olan, Ex Machina filmindeki Ava’dan bahsetmek istiyorum biraz da. Bu kısımlar bir miktar spoiler içerebilir.
Ava, Turing Testi’nin sınırlarını zorlayan tehlikeli bir yapay zekâ, Caleb da Ava’yla ilgilenen bir programlamacı olarak hikayemizde yer alıyor. Filmde yanıtını almak istediğimiz soru; Ava’nın, dolayısıyla da aynı bilinç seviyesinde herhangi bir yapay zekânın bilincinin olup olamayacağı. Bu soruyu cevaplarken Turing Testi’nden yararlanmaya çalışıyoruz ama bir noktada bu test bize yeterli gelmemeye başlıyor. Çünkü bir noktada Ava, karşısındaki kişiyle konuşurken verdiği cevapları anlamlandıramıyor ve sadece onu programlamış kişinin ona öğrettiklerini söylüyor olabilir. Caleb’ın da test etmeye çalıştığı şey aslında bu: Ava’nın söylediği şeylerin farkında olup olmadığı. Peki, verdiği cevapları anlamlandıramıyor derken neyi kastediyorum tam olarak?
Tam olarak bu konuda karşımıza Chinese Room Argümanı çıkıyor. Bu argümana kısaca değinmemiz gerekirse, aslında Çince bilmeseniz bile size verilen komutları uygulayarak Çince biliyor gibi davranıp karşınızdakini kandırabilirsiniz. Ama aslında yaptığınız şey hakkında hiçbir fikriniz yoktur ve bu kesinlikle sizin Çince’yi anladığınız anlamına gelmez. Bu argüman, ne kadar insansı veya ne kadar zeki olursa olsun yapay zekânın bilince sahip olamayacağını savunur. Turing Testi’nde ise başarı ölçütü, bir bakıma makinenin karşısındaki insanı kandırması olduğuna göre dediği şey hakkında hiçbir fikri olmayan bir yapay zekânın, en az bir insan kadar zeki sayılması gerekir. Öyleyse sizce söylediği veya yaptığı şeyin ne olduğunu bilmeyen, farkında veya bilincinde olmayan herhangi bir yapay zekâ düşünebiliyor olarak kabul edilebilir mi?
Peki size uzun bir uğraştan sonra sonunda bilinci olan ve düşünebilen bir yapay zekâ yapmayı başardığımı söylesem bana inanır mısınız? İnanmanız için ne yapmam gerekir? Örneğin bu yapay zekâ, tahmin edebileceğiniz her tür testten başarıyla ayrılsa ikna olur musunuz? Yoksa yine de yaptığı eylemin “düşünme” olmayacağını mı iddia edersiniz? Halbuki sokakta üç saniyeliğine gördüğümüz, hiç tanımadığımız yabancı bir insana sırf insan olduğunu bildiğimiz için “düşünüyor” diyebiliyoruz. Bu yüzden, belki sorumuzu biraz değiştirerek “Makineler neden düşünemesin ki?”ye çevirebiliriz.
Sahi, makineler neden düşünemesin ki?
