S01E06 — Persona
Merhaba, ben İTÜ Endüstriyel Tasarım öğrencisi Merve.
Endüstriyel Tasarım bölümü öğrencileri olarak kurduğumuz ITUX kulübünün bir üyesiyim. Hem kulübümüz öğrencilerinin hem de profesyonellerin katılımıyla gerçekleşen UX/UI alanlarını öğrenmenin amaçlandığı Jumpstart eğitimimizde “persona”yı anlattım. Size bu yazımda sunumumu aktaracağım. Persona nedir, amacı nedir, nasıl oluşturulur ve önemi nedir konu başlıkları altında toplayarak tasarım sürecinin bir parçası olan “persona”yı basit bir şekilde elimden geldiğince anlatmaya çalışacağım. Aynı zamanda sunumun videosuna Youtube kanalımızdan da ulaşabilirsiniz. Keyifli okumalar dilerim, umarım yararlı olur :)
Öncelikle “Persona nedir?” sorusuyla başlayalım.
Persona nedir?
Persona, ürünün veya hizmetin hedef kitlesinin/kullanıcılarının kişisel özellikleri, yetenekleri, eğilimleri, özgeçmişi vb. bilgilerinin kesin tanımlarını veren varsayımsal temsildir. Belirli bir sınıfı, kitleyi temsil etmesine rağmen bireysel olarak kullanılır.
Persona, ideal kullanıcıyı temsil eder.
Persona, müşteri yolculuk haritasında müşterinin analiz edilmesi ile müşteri profilini iyi bir şekilde anlamak için kullanılır. Tasarım sürecinde oluşturabileceğimiz personalar 4 farklı bakış açısı üzerinde kurulabilir. Persona çeşitleri nelerdir birer cümle ile özetleyelim.
Persona çeşitleri:
Hedefe Yönelik Persona: Ürünümüzün çalışma hedeflerine yönelik ‘Kullanıcı ürünümle ne yapacak/ne yapmak istiyor?’ sorularına yanıt veren, kullanıcı hedef ve ihtiyaçlarından doğmuş bir personadır.
Rol Tabanlı Persona: Kullanıcıların davranışına odaklanan ve onların bağlamdaki rollerini inceleyen ‘Ürün nerede kullanılacak/Kullanıcı rolünün amaçları ve hedefleri nedir?’ sorularına yanıt veren hedefe yönelik personadır.
Bağlayıcı Persona: Hedefi ve rolü olan, geleneksel kişilikler içerebilen, gerçek insanların baz alınmasıyla kullanıcı araştırmalarıyla ortaya çıkan çözümlemeler sonucunda gerçekçi bir tanım yapan personadır.
Kurgusal Persona: Tasarım ekibinin geçmiş deneyimlerine dayanarak oluşturulan, kullanıcı araştırmaları içermeyen genel kullanıcıları resmeden taslak personadır.
Persona oluşturmadaki amaç nedir?
Personalar, tasarım sürecinde kullanıcı hikayelerini anlamlı bir şekilde aktarmaya yarayan arketiplerdir. Kullanıcılarımızı genelleştirerek ürün tasarım ve kararlarını verirken kullanıcı ihtiyaçları ve bunları nasıl çözmemiz gerektiği konusunda bize referans olması amaçlanmaktadır.
Peki personaları nasıl oluşturmalıyız ve nelere dikkat etmeliyiz?
Persona oluşturmak
Persona oluşturmak tasarım sürecinin parçasıdır. Design thinking sürecinde, ‘Tanımlama’ aşamasında kullanılan yöntemlerden biri olan persona oluşturulur.
Tasarladığımız ürünler bir hedef kitleye/kullanıcıya hitap etmektedir. Ürün tasarlamanın merkezine kullanıcıyı koymak tasarımımızı etkili kılmaktadır. Tasarlayacağımız ürünün kullanıcı kitlesinin iyi analiz edilmesi ve ortaya çıkan verilerin doğru kullanılması personamızı başarılı kılar. Aksi takdirde, ortaya çıkan her veriyi kullanmaya çalışmak personanın işe yaramayan ve sonradan dönüp bakmayacağımız bir çıktıya dönüşmesine neden olur.
Aynı zamanda, her ürünün kullanıcılarının hedef ve motivasyonları birbirinden farklı olacağından personaların da her ürüne özel oluşturulması gerekmektedir.
Persona oluşturmayı üç aşamada inceleyebiliriz. Bu aşamalar:
- Veri toplamak
- Topladığımız veriyi analiz etmek
- Analizler sonucunda personamızı tanımlamak
1. Veri toplamak
Kimi hedefleyeceğimizi belirlemek, hedef kitlemizi tanımak ve hedef kitlemizi araştırarak verilerini toplamak persona oluşturmanın birinci adımıdır. Bu aşama kapsamlı ve çeşitli bir araştırma süreci içerir. Design thinking sürecinde ‘Empati’ aşaması olarak bilinir.
2. Analiz etmek
Hedef ve ihtiyaçlarımıza yönelik belirlediğimiz sorulardan elde ettiğimiz cevaplardan hedef kitlemizdeki farklılıklar içeren kullanıcılar da dahil olmak üzere genel bir izlenim eldilir. Kullanıcı araştırması yöntemleriyle bağlamsal sorgulamalar, incelemeler ve görüşmelere dayanarak oluşturduğumuz verileri analiz etmemiz gerekmektedir. Personamızın hangi sorulara cevap vereceğini belirlememiz önemlidir. Personanın kişisel özelliklerini, amacını ve motivasyonunu tanımlayan sorulara karşılık bulunmalıdır.
3. Persona tanımlamak
Analizler sonucu elde ettiğimiz verileri, hedeflerimizi karşılayacak tanımlar ve özellikler oluşturarak derleyip ideal kullanıcımızı tanımlamak gerekmektedir.
Personalar demografik bilgilere, bulunduğu ortamın belirlenmesine, hayat ve iş hedeflerine ve bir geçmişe ihtiyaç duyar. Personalara motivasyon ve amaçlar belirlemek onların kesin tanımlar oluşturması açısından önemlidir.
Persona nedir, amacı nedir ve nasıl oluşturulur sorularına basit bir şekilde özetleyerek yanıt verdik. Son olarak ise tasarım sürecimizde personalara neden ihtiyaç duyarız sorusuna gelelim.
Personanın önemi nedir?
Kullanıcıların ihtiyaç ve beklentileri doğrultusunda genel algıyı yorumlayabiliriz. Bunun sonucunda, persona oluştururak kaynaklarımızı ve zamanımızı verimli bir şekilde yönetebilir, stratejimizi doğru oluşturabiliriz.
Kendi proje süreçlerimde de kullandığım bir yöntem olan persona, benim için sonraki tasarım süreci aşamalarında sürecimi kolaylaştıran bir brief olarak yer alıyor.
Yukarıda gördüğümüz örnek 3. sınıf Industrial Design Studio 2 dersi kapsamında yaptığım bir projemin tasarım sürecinde yer alıyor. Bu projede birincil işlevlerden ikincil kullanıma dönüşümü içeren, önceden tanımlanmış ikincil bir kullanıma sahip bir yiyecek veya içecek ambalajı tasarlamamız bekleniyordu. Bu projemde, tek kullanımlık paketler halinde satılan kuru bebek maması önermiş ve bu ürünün karton ambalajının, birincil kullanımından sonra bebek önlüğü olan ikincil kullanımına dönüşmesini amaçlamıştım. Bu fikri ilerletmek için öncelikle benim hedef kullanıcılarım kimler, kullanıcılar bu üründen ne bekleyecek, bu ürünü nasıl ve nerede kullanacaklar gibi sorulara yanıt bulmam gerekiyordu. Hedef kullanıcılarımı ek gıda tüketen bebeği olan annelerin oluşturduğuna karar verdim. Daha sonra onları tanımak ve incelemek üzerine kullanıcı araştırmaları yaptım. Buradan çıkardığım verilerden tanımlamalar ve daha çok rutinlerine günlük yaşamına dair bilgiler içeren bir persona oluşturdum. Benim için burada önemli olan bu ürünü kullanacak hedef kitleyi iyi analiz etmek ve bu ürünün kullanım senaryosunu oluşturacak olaylar tanımlamaktı ve bunun için genel çıkarımlardan elde ettiğim verilerden ayrıntılı tanımlamalar yaparak personamı oluşturmaya çalıştım.
Size aktaracaklarım bu kadar, vakit ayırıp okuduğunuz için teşekkürler :)
Bu yazımda yararlandığım kaynaklar:
