Chand Baori: Perspektif Bakış
Hepinize mutlu bir günden merhabalar. Bugün sizlerle Hint mimarisinin kalıplaşmış özelliklerini taşıyan, mistik ve mitler ile dolu olan kuyusu; Chand Baori üzerine konuşacağız. Ben yazarken ve araştırırken keyif aldım. Umarım siz de okurken keyif alırsınız. İyi okumalar.
Hindistan’ın Rajasthan bölgesindeki Chand Baori kuyusu, antik mimari zanaatkarlığı parlaklığının ve kültürel öneminin bir kanıtı olarak duruyor. Karmaşık tasarımı ve tarihi önemi ile tanınan bu hayranlık uyandıran basamaklı kuyu, kurak bölgeye su sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda büyüleyici cazibesiyle de çok sayıda ziyaretçiyi cezbediyor. Bu yapının cezbedici bir diğer özelliği ise; kuyunun, yalnızca faydalı bir amaca hizmet etmek için değil, aynı zamanda insanlarla bir araya gelmek, kavurucu güneşten kaçmak, düşünmek ve meditasyon yapmak için bir yer olarak da tasarlanmış olmasıdır.
Baori, Paranagar ve Mandore’daki teraslı tapınaklarla tarz ve oyma açısından 8.-9. yüzyıla tarihlenebiliyor. Yani bu şaheser, bin yıldan daha eski. Bu çılgınca çünkü bu kadar uzun süre sonra bu kadar iyi durumda olması inanılmaz. Steps to Water: The Ancient Stepwells of India’daki Morna Livingston’a göre Chand Baori, “tek bir ortamda iki klasik su inşa etme dönemine” sahip birkaç basamaklı kuyudan biridir. Basamaklı kuyu, inşaatını yöneten Pratihara hanedanından yerel hükümdar Kral Chanda’dan adını aldı. Hintçe “baori” iyi anlamına gelir. Bununla birlikte, Chand Baori’nin veya bitişiğindeki Harshat Mata Tapınağı’nın inşasına ilişkin hiçbir epigrafik kanıt bulunamadı. Baori’nin yakınında, 7. ve 8. yüzyıllarda inşa edilen Harshat Mata Tapınağı, Mahmud Ghazni tarafından yıkılıp hasar görmüştü. Şu anda sütunlarının ve heykellerinin çoğu yıkılmış durumda. Baori iç heykellerini de Babürler yok etmişti. Bugün, tapınakta veya çeşitli odalarda olduğu söylenen eski heykel ve oyma kalıntıları bulunmaktadır.
Savaşlar, maalesef bir toplumun kültürel dokusunu dikkate almadan yıkan bir süreçtir. Bu açıdan bakıldığında, savaşlar medeniyeti yok eder.
Güzellik/Sevinç tanrıçası Harshat Mata’nın yakındaki tapınağı, kuyunun yanında bir kompleks oluşturuyordu. Kuyu, yiyecek ve diğer temel ihtiyaçların satıldığı en üst düzeyde kapalı pazar tezgahlarına sahipti. Daha sonra suya inen ve toplam 3500 basamaktan oluşan on üç seviye basamak vardır.
Yerel kraliyet mensuplarının yıkanmak ve merdiven kuyusunun serinliğini tadını çıkarmak için geldiklerinde, onlar için bir tarafta odalar yer alıyordu. Kraliyet ailesinin üstünlüğünü göstermek için bir çok Tapınak/ Eser de kraliyet ailesine özel bir alan inşa edilmiş.
Abhaneri köyünde bulunan Chand Baori, 13 katlı derin bir basamaklı kuyudur ve eski Hindistan’da yaygın olan su depolama ve koruma sistemidir. Yerel taştan yapılmış 30 metre derinliğindeki kuyu, titizlikle tasarlanmış basamaklar, teraslar ve galerilerden oluşan bir senfoni sunar. Aynı zamanda çarpıcı bir ışık ve gölge oyunu yaratıyor. 3.500'den fazla merdivenin simetrik düzeni, derinliklere sonsuzca uzanıyormuş gibi görünen büyüleyici desenler oluşturuyor. En kurak mevsimlerde bile suya erişimi kolaylaştırmak için basamakların geometrik ilerlemesi hem işlevsel hem de estetik olarak kusursuzdur. Chand Baori kusursuz ölçeği ve olağanüstü geometrik hassasiyeti nedeniyle diğer basamaklı kuyulardan ayrılır.
Yeraltı suyundan dolayı yılın her mevsiminde aktif olan kuyu, Hindistan’daki en ilginç yerlerden biri. Tac Mahal kadar ünlü olan Hindistan’ın simgelerinden biri olan yapı, klasik Hint mimarisinin tüm yönlerini yansıtıyor. Ülkenin zengin kültürel mirası, dini çeşitlilik ve sanatsal mükemmellik, klasik Hint mimarisinin bir yansımasıdır. Zamansız güzelliği ve güçlü sembolizmi ile modern mimarlara ilham vermeye ve meraklıları büyülemeye devam ediyor.
Hint Mimarisi Özellikleri
Simetri ve Geometri: Güçlü bir simetri ve geometrik oranlar, Klasik Hint mimarisinde görülür. Anıtlar ve binalar, uyumlu ve dengeli kompozisyonlar oluşturmak için genellikle kesin matematiksel oranlarla tasarlanır. Görünüşte ve estetikte bir bütün oluşturur.
Tapınak Kompleksleri: Klasik Hint mimarisinin belirgin bir özelliği tapınaklardır. Bu kompleksler genellikle bir ana kutsal alan (garbhagriha) olan çeşitli salonlar ve avlularla çevrilidir. Bu bileşenler, mimari tarza ve bölgeye göre düzenlenir.
Heykel Süsleme: Birçok Klasik Hint yapısının ince heykelsi bezemeleri vardır. Duvarlarda, sütunlarda ve cephelerde tanrıları, mitolojik sahneleri ve göksel varlıkları gösteren karmaşık oymalar bulunabilir. Bu heykeller dini, anlatısal ve estetik amaçlarla kullanılmaktadır.
Sütunlar ve Sütunlar: Karmaşık bir şekilde oyulmuş sütunlar ve sütunlar, Klasik Hint mimarisinde sıklıkla görülür. Bu destek yapıları, çeşitli dönemlerden ve etkilerden tasarım öğelerinin bir karışımını gösteren şık başlıklar ve tabanlar içerir.
Mağara Mimarisi: Sağlam kaya oluşumlarından oyulmuş kayaya oyulmuş mağara tapınakları Hindistan’da çok yaygındır. Bu mağaraların çoğu, ince oymalara sahip iç mekanlara, tanrıların ve diğer dini figürlerin heykellerine sahiptir.
Mimari Stiller: Hindistan’daki farklı dönemler ve bölgeler, Nagara stili (Kuzey Hindistan), Dravid stili (Güney Hindistan) ve Vesara stili (Nagara ve Dravid öğelerinin bir birleşimi) gibi farklı mimari stillere yol açmıştır. Tapınak tasarımı, kule şekilleri ve dekoratif unsurlar açısından her stilin kendine has özellikleri vardır.
Malzemelerin Kullanımı: Taş, tuğla, ahşap ve daha sonra mermer, Klasik Hint mimarisinde kullanılan yapı malzemeleridir. Taş, özellikle dayanıklı olması ve heykelsi olarak kullanılabilmesi nedeniyle yaygın olarak kullanılır.
Avlular ve Mandapalar: Dini törenler, performanslar ve toplantıların yapıldığı açık avlular ve mandapalar (sütunlu salonlar) birçok Klasik Hint yapısı arasındadır. Bu alanlar, kültürel etkinlikleri ve topluluk etkileşimini kolaylaştırır.
Su Özellikleri: Hint mimarisinde su hem sembolik hem de pratik bir rol oynar. Basamaklı kuyular (baoriler), havuzlar (pushkarinis) ve çeşmeler, ritüel ve işlevsel amaçlarla kullanılan pek çok yapıda bulunan su kütleleridir.
Geçitler ve Girişler: Büyük girişler ve geçitler, karmaşık oymalar ve heykellerle süslenmiş Klasik Hint mimarisinin bir özelliğidir. Gopuramlar veya toranlar olarak da adlandırılan bu geçitler, dünyevi olandan kutsal olana geçişi simgeler.
Astronomik Hizalamalar: Gündönümleri veya ekinokslar gibi astronomik olaylarla bazı Klasik Hint yapıları hizalanır. Bu, dini inançlar, astronomi ve mimari arasındaki güçlü bağlantıyı vurguluyor.
Tapınağın Gopuram’ı öyle büyülü bir şekilde tasarlanmıştır ki, yaz ekinoksunda güneş Gopuram’ın ortasından batar ve altın ışınları orta kapılardan geçer. Teknoloji delisi insanlar için bir mimari harikası; yalnızca modern teknolojinin kullanılmasının bu tür inanılmaz başarılara yol açabileceğine inananları şaşkına çeviriyor. Bu inanılmaz hesaplamalar sonucu inşa edilen Hint yapılarının 16.yy da örneği olduğu düşünülünce, insanlığın yaklaşık 450 yıldır ne yaptığını düşündürmüyor değil.
Jali ve Pencereler: Birçok Hint yapısında, jali ve taş veya mermerden yapılmış pencereler yaygındır. Bu pencereler ışığı filtreler, desenler oluşturur ve hava akışını korur.
Bu merdiven kuyuları, kuyulardan farklı olarak, insanların merdivenleri kullanarak su seviyesine daha kolay ulaşmalarını sağlar. İklim ve çevre koşullarına bağlı olarak bu merdiven kuyularının üstü kapatılabilir.
Chand Baori’nin inşasıyla ilgili bir efsane vardır ki, ruhlar kuyuyu bir gecede inşa etti. Bu, onu geçmişin en hayranlık uyandıran mimari örneklerinden biri olarak kabul ediyor.
Duvarların neredeyse hipnotize edici modülerliği, Chand Baori’nin en çarpıcı özelliğidir. Yüzyıllardır en küçük su rezervlerine sahip ülkelerden birinde su sağlayan bu kuyuların hayatta kalması bir ustalık gerektirir.
Rajasthan da uzun aylar süren kuraklığın ardından şiddetli, ancak kısa süreli muson yağmurlarından yararlanmak için devasa kuyular kazmaya başlandı. Bu kuyular aşağıdan yukarıya devasa taş bloklarla inşa edildi ve her seviyeden suya ulaşmak için merdivenler yapıldı. Bu merdivenler kuyuya ulaşımı sağalmakla beraber, kuyuya estetik ve eşsiz bir doku verdi.
Chan Baori de yağmur suyu arıtma yöntemi geliştirildi. Çok ince siltten süzülen su, kuyuyu kaplayan kil ile dibe ulaştı ve daha sonra kuru mevsimde kullanılabilir hale geldi. Binlerce yıldır bu sistemler, tüm popülasyonların kuraklıkla mücadele etmesine yardımcı oldu. Chand Baori’nin tasarımı, hidrolik mühendisliği ve su yönetimi kavramlarını çok iyi yansıtıyor. Stepwell’in özel yapısı, muson mevsimi boyunca yağmur suyunu toplama ve depolama yeteneğine sahip, böylece tüm yıl boyunca topluluk için sürekli bir su kaynağı sağladı. Su kıtlığı olan bir bölgede, dahice tasarım, suyun buharlaşmasını ve kirlenmesini azaltmaya da yardımcı oldu. Bu ideal işlevsel sistemin aksine, kuyu, hastalıkların yayılması için mükemmel bir ortam oluşturdu. İngiliz makamları kuyuların kapatılmasını emretti çünkü bu kuyular hastalığın yayılmasına neden oluyordu.
Günümüzde, çok sayıda kuyu kapatılmış ve su acil durumlarını çözmeyen geleneksel su kemerleri yerini almıştır. Son yıllarda Hindistan’ı bir kahraman olarak gören modern tesisat projelerinden daha iyi olduğu kanıtlanmıştır.
Yüzyıllar boyunca, Chand Baori’nin su kaynağı olarak temel işlevi azalsa da, kültürel ve mimari değeri hiç azalmadı. Chand Baori, dünyanın dört bir yanından turistleri, mimarları ve tarih meraklılarını çekiyor ve bu mimari harikayı koruma çabaları hızlanıyor. UNESCO Dünya Mirası alanı olarak kabul edilmesi, bölgenin dünya çapında tanınırlığını ve gelecek nesiller için korunmasını artıracaktır. Chand Baori, mükemmel mimari başarının yanı sıra insan yaratıcılığı, kültürel ifade ve çevre arasındaki ilişkinin bir kanıtı olarak öne çıkıyor. Onun hayranlık uyandıran tasarımı, girift oymaları ve tarihi önemi, onu yalnızca geçmişi somutlaştırmakla kalmıyor, aynı zamanda gelecek nesillere mimari parlaklığın ve kültürel mirasını takdir etmeleri ve korumaları için ilham veren bir hazine haline getiriyor. Chand Baori merdivenleri ve geometrisi, insanı zamansız güzelliğe kaptırırken insan ruhunun kalıcı gücü üzerinde düşünmeye davet ediyor.
Okuduğunuz için teşekkür ederim.
Kaynakça
https://en.wikipedia.org/wiki/Chand_Baorihttps://en.wikipedia.org/wiki/Ma
ndorehttps://kateabroad.com/visiting-chand-baori-abhaneri-step-
well/https://www.tourism.rajasthan.gov.in/chand-
baori.htmlhttps://www.jaipurstuff.com/chand-baori-stepwell-jaipur/
Akademik Kaynaklar
https://digitalcommons.risd.edu/masterstheses/719/
https://papers.cumincad.org/data/works/att/caadria2023_87.pdf
Morna Livingston (2002). Suya Giden Adımlar: Hindistan’ın Eski Basamak Kuyuları
Safvi, Rana. “Chand Baori adında bir matematik harikası”
Karelya, Gopi (3 Kasım 2021). “Chand Baori: 13 Kat ve 3500 Basamaklı, Neden Hindistan’ın En Derin Basamaklı Kuyusu Bir Mucizedir”
