Duygusal Zekâ Ve Hayatımızdaki Yeri

Bu yazımda hayatımızdaki önemini yeterince bilmediğimiz ama kişisel gelişimimiz için bilmemiz gereken bir konudan bahsetmek istiyorum: Duygusal zekâ

Yaşadığımız süreç içerisinde, insanlarla çoğu kez belirli özelliklerimizden dolayı karşılaştırıldık ve hatta bu karşılaştırmaları bizzat kendimiz de yaptık. Başarılarımızı, yeteneklerimizi, gücümüzü ve elbette zekâmızı yarıştırdık. Fakat farkında olmadığımız bir şey vardı ki, o da zekâmızın kolay bir biçimde ölçülebilecek, sayılarla temsil edilebilecek basitliğe sahip olmayışıydı. Beynimizin kompleks bir yapı oluşunu unutarak ona sayısal kalıpları uygun gördük.

“Benim IQ’m 110.” , “Sadece 110 mu, benimki 115!” gibi cümleleri eminim hepimiz duymuşuzdur. Fark ediyorum da beynimizi ne kadar da acımasızca küçümsüyormuşuz! Oysaki onun birkaç matematik problemi çözmekten, örüntülerin mantığını bulmaktan çok daha önemli işlevleri var. Bu yazımda da tam da bu konuya değinmek istiyorum. Bizi bu hayatta gerçek başarıya ulaştıran duygusal zekâmıza.

Peki Nedir Bu Duygusal Zekâ?

Daniel Goleman’ın 1995'de yayınladığı “Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ.” adlı kitabıyla birlikte popülerleşmiş bir terimdir aslında. Goleman’a göre kişinin sahip olduğu EQ (Emotional Quotient) IQ’ya göre çok daha önemli ve kişiyi asıl başarıya götüren çok büyük bir etmen. Ek olarak söylemeliyim ki, EQ sayılarla ölçülemeyen ve sınırları olmayan bir zekâ ölçütüdür. Ama bu durum, bir insanın EQ’su yüksek mi değil mi anlaşılamaz anlamına gelmemektedir.

“Peki bunu nasıl anlarız?” sorusunu yanıtlamadan önce duygusal zekâ kavramının üstünde biraz daha durmak istiyorum. Neden önemlidir? Neyi temsil eder?

Adı üstünde duygularımızı, onları nasıl algıladığımızı, kontrol ettiğimizi ve ifade ettiğimizi; bu konuda ne kadar yetenekli olduğumuzu ve potansiyellerimizi temsil eder. Önemlidir, çünkü hayatımızda duygularımıza her zaman ihtiyaç duyarız ve hayat kalitemiz onları ne kadar iyi kullanabildiğimize bağlıdır. İlişkilerimiz, kariyerimiz, mutluluğumuz, mental sağlığımız, karşı karşıya kaldığımız durumlar sonucu yaptığımız eylemler… Hepsi ve her şey.

Şimdi EQ’muz yüksek mi değil mi nasıl anlayabiliriz sorusunun cevabını vermeye çalışacağım. Duygusal zekânın bize kattığı bazı özellikler vardır, daha doğru ifade etmek gerekirse 5 temel bileşeni var diyebiliriz. Öz farkındalık, öz kontrol, empati, motivasyon ve sosyal beceri. Bu temel becerilerin çoğuna sahip olabilmek, onları etkin bir biçimde kullanabilmek yüksek EQ anlamına gelmektedir. O halde bu temel bileşenleri anlatmaya başlayalım:

Öz farkındalık kişinin duygularını tanıması, neden böyle hissettiğini bilmesi ve en önemlisi de bu duyguyu kabullenmesidir. Kabullenme aşamasından sonra kişi duygularının onu kontrol etmesine izin vermez ve bu duyguların açığa çıkardığı eylemlerin başkalarına zarar vermesi de engellenmiş olur.

Öz kontrol tam da bu aşamada önemlidir, çünkü hissetmeye engel olamadığımız duygularımızı kontrol etmek, bu kontrolü sürdürebilmek görünenden çok daha zordur. Nerede durulması gerektiğini çok iyi bilmek ve ani verilen kararlardan kaçınmak; sonradan pişman olmamamız için önemle üzerinde durmamız gereken durumlardır.

Peki, duygularımıza bir ad koyduk, hatta onların bizi kontrol etmesine izin vermedik ve ipleri elimize aldık. Ya sonra? Yaşadığımız problemler bu iki aşamada da çözülemedi. Eksik olan ne? Cevap her ne kadar açık olsa da bunu çoğunlukla kabullenmek istemez, bir şekilde yapmamak için direniriz. Çünkü bu hayatta kazanmayı her şeyden üstün olarak görürüz, bir yarış içerisindeyizdir. Bazen durmak, düşünmek ama en çok da görmek gerekir. Başkalarının perspektifiyle olaylara bir daha bakmak, çözümlemek ve bazen de hatalarımızın farkına varmamız gerekir. Eksik parça empatidir, en çok zorlandığımız ve çok az kişinin sahip olduğu bir yetenektir. Önyargı, benmerkezcilik gibi tehlikeli duyguların bizi kontrol etmesine engel olur, kişisel gelişime katkısı ise paha biçilemezdir.

Sırada ne var derseniz, bütün bu kişisel gelişimi sürdürmek ve kalıcı hale getirebilmek gereklidir. Bunu yapabilmek ise kişinin kendi motivasyonunu yaratmasına bağlıdır. Başarılı olmak, hedeflerini hayata geçirmek ve başarısız bile olsa kendisine olan inancını kaybetmemek motivasyonun bize katabileceği harika özelliklerdendir. Kimisi kendi motivasyonunu yaratabilirken, kimisi de başkaları veya yaşadıkları sayesinde motive olabilir ve eğer şanslılarsa ilham bile alabilirler.

Son olaraksa bütün bu bileşenleri kullanacağımız alandan bahsetmek istiyorum. Sosyal hayatımız. İnsanlarla olan iletişimimiz, onlarla olan uyumumuz, etkin bir dinleyici ve çözüm odaklı oluşumuz… Hepsi sosyal becerilerimize, duygusal zekâmıza ve onun bileşenlerine bağlıdır.

Şimdi diyeceksiniz, böyle anlatıyorsun ama öyle kolay mı duygusal zekâya sahip olabilmek, onu geliştirebilmek? Kesinlikle değil. Zaten diyorum ya bütün bu anlattığım bileşenlerin hepsi zor ve aşılması gereken büyük engeller. Ama zor olması pes edeceğimiz anlamına gelmez, öyle değil mi?

Biz insanlar sosyal varlıklarız ve hayat kalitemiz ilişkilerimizde ne kadar başarılı oluşumuz ile doğru orantılıdır. Eğer gerçekten kendinizde bir şeyleri değiştirmek istiyorsanız, gelişmek ve şuan olduğunuz kişiden farklı biri olmak istiyorsanız, şunu bilin ki bu yolun şimdiden yarısına geldiniz bile. İlk aşama fark etmektir, ikinci aşama istemektir ve üçüncü aşama ise değişimdir. Ne kadar tecrübe edinir, yeni insanlarla tanışır, okur, gezer, görür ve bilirseniz; o kadar kendinizi geliştirir, farkında olmadığınız yanlarınızı görür ve keskinliklerinizi törpülemeyi başarırsınız. Ve bir bakmışsınız ki duygusal zekâsı yüksek, başarılı, kendinizle gurur duyan bir birey olmuşsunuz.

Eğer bu konu ilginizi çektiyse size şimdi önereceğim kaynaklardan duygusal zekâ ile ilgili daha çok bilgi edinebilir ve merakınızı giderebilirsiniz. Umarım bu yazı size bir şeyler katabilmiş ve farkındalık yaratabilmiştir.

Önerdiğim İçerikler:

TED Talks: Susan David — The Gift and Power of Emotional Courage

Podcasts: Daniel Goleman - Emotional Intelligence 101, Living and Leading with Emotional Intelligence