Söz

“Teacher” ve “Öğretmen”. Bu iki kelimenin biraz meraktan incelemesini yaptım. Teach-her olarak hecelendiğinde “Ona(kıza) öğretmek” olarak çevirebiliriz. Biraz cinsiyetçi oldu değil mi? Peki, öğret-men. Men, adamlar demek. Bilim adamı da cinsiyetçi gibi geliyor olabilir. Hatta sınıfta bilim adamı denilince “Hayır, insanı diyeceksin!” diye sitem edenler çokça duyulmuştur. Ama genel kültür, literatürde adam=insan demektir. Adem, Adam, ilk insan. Buradan gelir işte adam kelimesi. “Ne demeye çalışıyorsun sen, what’s the point? Dediğinizi duyar gibiyim.

Şarkı sözleri.

Sözcükleri sadece konuşmak için, iletişim aracı olarak görmek doğru olmaz. Onların da kodları vardır. Kendine ait sırları, anlaşılmazlıkları ve güçleri. Kişilerine göre değişen güçler ve kodlar. Ses nasıl zihinsellikten öte fiziksel bir güce sahipse sözcükler de o şekildedir.

Biraz daha psikoloji kısmına girersek; kulağın beyne ulaştırdığı ses, her sözcük ve her sözcüğün zihinde oluşturduğu anlam, bilinçten veya bilinçaltından gelen bir karşı oluşumu, çoğunlukla eyleme hazırlıyor. Örneğin ağlamak, sinirlendiğinde etrafa zarar verme isteği, utandığında kızarmak…

Dipnot: Anlamını bilmediğiniz sözcükleri –yabancı diller de geçerli- bir şeyler hissetmemenizin, bir ifade etmemesinin nedeni, onun kafanızda canlanamamasıdır. Bu yüzden şarkıların anlamlarını bilerek dinlemek daha farklıdır.

Söz yazarlığı çok basitmiş gibi gözüküyor. Sonuçta yaz sen kelimeyi, sondaki a’yı a- yerine okusun adam aaaaa- diye, bitti. Melodiye uyum sağladı sonuçta değil mi? İşte öyle değil işler. Ama bunu şimdiki genç “şarkıcılara”/ “söz yazarlarına” nasıl anlatacaksın?

Şarkı dediğin sana bir şeyler hissettirmeli. Müzik ve şarkı karıştırılmamalı. Şarkı sana melodisinin yanında sözleri ile de anlamlı gelmeli, ağlatmalı, dans ettirmeli. Müzik ise istediğini yapsın yeter ki konuşmasın. Belki piyano ile yapar şovunu ya da elektroyla hatta darbukayla. Bu ayrımı benim uydurmadığımı da belirtmem gerekir. Kullandığınız kelimeleri incelerseniz; şarkı söyleyene “şarkıcı”, enstrüman çalana yani melodiyi verene “müzisyen” diyoruz.

Şarkı sözlerine farklı anlamlar, gizli işaretler koymak şarkının sözlerine bir tık daha anlam katıyor. Bulmaca çözmeyi sevenler için, şarkı analizleri yapmak epey eğlenceli geliyor olmalı. Eğer yapboz gibi şeyleri seviyor ancak şarkı analizi yapmıyorsanız bir bakmanızı tavsiye ederim.

Kendi yaşadığım bir olaydan bahsedeceğim biraz. Birkaç hafta önce Mitski sahne isimli bir sanatçının yeni albümünü dinliyordum. Biraz tok gelmişti açık konuşmak gerekirse. Diğer albümlerinden aşırı bir farkı yok gibiydi. Son iki parçaya kadar. “I’m Your Man” şarkısı çalmaya başladığında, ilk olarak melodisi ilgimi çekti. Sözlerine odaklandığımda ilk başta pek anlamlandıramadım. Ancak sonlarına doğru başlayan, müzikle uyumlu havlama sesleri bana şarkı sözlerinin arkasında büyük bir anlam olduğunu anlatıyor gibiydi. Büyülemişti ve şarkı sözleri ile de bunu kalıcılaştırmalıydım.

Gün içerisinde şarkıyı mırıldanırken:

“You’re an angel, I’m a dog

Or you’re a dog and I’m your man”

Kısmında minik bir hata yapıp “dog” -köpek- kelimesi yerine “god” -tanrı- sözcüğünü kullandım. Kendi kendime bu beynin bir oyunu olmalı dedim. Kafamda çok kurarım böyle şeyleri genellikle. O yüzden dog kelimesinin ters çevirip onları god’laştırdım. Türkçe anlamına bakacak olursak:

“Sen meleksin, ben tanrınım.

Ya da sen tanrısın ben senin adamınım.”

İngilizce ile baktığımızda aman aman bir anlamı olmuyor, o yüzden Türkçe mealinden gitmek istedim. Zaten sanatçı belli bir süre Türkiye’de de yaşamış bulunmakta; o yüzden ,bunları düşünemez, diyemeyiz. İkinci kısmı “kulun kölen olayım” sözüne tam uyum sağlıyor.

Hatta adamı, Adem olarak düşünürsek:

İlk kısımda melek kelimesini, şeytan yani düşmüş melek-fallen angel- olarak simgeleyebiliriz. Yani ben tanrı olursam sen bana itaatsizlik yapabilirsin ancak durumlar değişirse ben şeytanın olamam ancak Adem’in olurum, gibi düşünebiliriz.

“You believe me like a god

I’ll destroy you like I am”

Şeytan olduğunda bana tanrı gibi inanıyorsun ya da Tanrı’nın Adem’e güvendiği/inandığı gibi inanıyorsun, diye yorumlayabiliriz ilk kısmı. İkinci bölümde ise Adem’in cennetten düşüşünü gösterebiliriz.

Benim ilgi alanıma Mitski girdiği için söz yazarlığı konusunda ondan örnek vermek istedim. Ancak simgeleri en iyi kullananın Taylor Swift olduğu bir gerçek. Şarkılarından, albüm kapaklarına kadar her şeyi bir yerlerde saklıyor ve fanları -yani swiftieler- her şeyi kurcalıyor. Ancak bana göre Taylor, söz-müzik uyumunu tam yakalayamamakta. Ne kadar çok albümü olsa da hemen hemen hepsi aynı gibi geliyor bana. Bu konuda size Ruelle’yi önerebilirim.