GAS-boetes: regering zet deur open voor strafwet bis

3 min readDec 25, 2023

(Analyse) Eind november keurde het parlement een wijziging van de GAS-wet goed. Hoewel vrij onschuldig, effent ze het pad voor een zorgwekkende evolutie.

Op 23 november 2023 keurde het parlement een wetsvoorstel goed van minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden om de wet op de Gemeentelijke Administratieve Sancties (GAS-wet) te wijzigen. Dat passeerde zonder al te veel rumoer. Twee veranderingen haalden de media: het maximumbedrag voor een boete gaat van 350 naar 500 euro, en de gemeenschapswacht krijgt toegang tot meer persoonlijke gegevens (zie onder).

Het goedgekeurde voorstel had voornamelijk als doel losse eindjes aan elkaar knopen en GDPR-conform worden, maar bevatte toch enkele opvallende elementen, die ik graag even toelicht met in het achterhoofd een nog hangend voorstel van de partij MR (je weet wel, liberalen) dat nog een pak verdergaat.

Voorwaardelijke straffen

Een nieuwigheid in de GAS-wet is de mogelijkheid op uitstel. Hiermee komt de overheid tegemoet aan een arrest van het Grondwettelijk Hof, dat het niet logisch vond dat een politierechtbank uitstel kan verlenen bij gemengde inbreuken (die zowel strafrechtelijk als administratief bestraft kunnen worden, zoals nachtlawaai en vandalisme), maar lokale overheden dat niet konden. Vanaf nu kunnen ze dat dus wel, tenminste wanneer je in het afgelopen jaar nog geen andere gemengde inbreuk hebt begaan in dezelfde gemeente. Wanneer je tijdens de proefperiode van één jaar toch opnieuw in de fout gaat, kan de lokale overheid het uitstel herroepen. De laattijdige geboorte van de voorwaardelijke straf bij GAS, dus.

Fietsstraten

Door de hervorming, kan de lokale overheid voortaan ook inbreuken in fietsstraten beboeten, zoals het dat al kon in voetgangerszones en plekken met een ‘Verboden toegang’-bord (C3). Tegelijkertijd vindt er nog een andere wijziging plaats: die inbreuken mochten voordien enkel vastgesteld worden met “automatisch werkende toestellen”. Die voorwaarde is geschrapt. De vaststelling kan nu ook ‘op heterdaad’ gebeuren door meteen de bestuurder te identificeren, of achteraf via de nummerplaat.

Nummerplaten op straat

Om bovenstaande te vergemakkelijken, zet de wetswijziging de toegang tot de ‘Kruispuntbank van de Voertuigen’ en het Rijksregister relatief wijd open. Waar voordien enkel vaststellende politieambtenaren een nummerplaat of persoonlijke gegevens konden opvragen, kunnen gemeenschapswacht-vaststellers (de paarse vestjes) dat nu ook. Voer voor privacy-experts, lijkt me.

Iedereen een paarse vest!

Een rode draad doorheen de GAS-wethervormingen is de uitholling van de voorwaarden om gemeenschapswacht-vaststeller te kunnen worden. Waar aanvankelijk de criteria voor de paarsvesten-met-een-boekje vrij streng waren wat betreft onder meer opleiding, komt stilaan iedereen in aanmerking. Ook deze nieuwe aanpassing legt de lat weer een tikkeltje lager: “De gemeenschapswacht-vaststeller moet minstens beschikken over ofwel: a) een diploma secundair onderwijs, ofwel b) een getuigschrift lager secundair onderwijs of tweede graad secundair onderwijs aangevuld met een ervaring van minstens vijf jaar ten dienste van een gemeente, die nuttig is voor het uitoefenen van de functie.” Voorheen was het minimumdiploma hoger secundair onderwijs.

Geen slachtoffer nodig

Bemiddeling is al lange tijd een mogelijkheid binnen de GAS-wet, indien de overtreder daarmee instemde én er een slachtoffer bekend was. Voortaan is er geen gekend slachtoffer meer nodig. Dat lijkt de toegankelijkheid van de bemiddelingsprocedure te zullen vergroten, wat geen slechte zaak is.

Ten slotte: ‘lokaal’ verdwijnt

Ter herinnering: de gemeentelijke administratieve sancties werden ooit in het leven geroepen zodat lokale besturen makkelijker konden inspelen op lokale problematieken met lokale reglementen en sancties. Met de tijd kwam de mogelijkheid om reglementen op te stellen voor meergemeentezones en zelfs een volledig gerechtelijk arrondissement (gemiddeld zo’n 60 gemeenten). GAS-boetes zijn dus al jaren niet lokaal meer te noemen, en dat lijkt de wetgevende macht nu eindelijk toe te geven, want ze heeft het woordje ‘lokaal’ helemaal uit de wet geschrapt— en daarmee de hele aanvankelijke opzet van het systeem.

Nu de overheid officieel afstapt van het ‘lokale’ karakter van de GAS-wet, ligt de weg open voor een zorgwekkend wetsvoorstel door de liberalen van MR. Maar daarover binnenkort meer.

Lees meer:
Burgemeester als sheriff en rechter: waarom de GAS-wet probleem blijft
GAS-boetes: Franstalige liberalen hollen onze rechten uit