Veriler ve API’ler : Verilerin ve API’lerin Yeni Nesil Ekonomileri Nasıl Güçlendirdiğini Anlamak
Önceki iki Eğitim Serisi makalelerimizi gözden geçirdiyseniz eğer, değer aktarmak ve depolamak için yeni, son derece güvenli ve güvenilir altyapı olarak blok zincirleri ve akıllı sözleşmeleri tartışmıştık. İnterneti olmayan bir bilgisayar gibi, blok zinciri tabanlı akıllı sözleşmeler, jeton oluşturma ve takas etme gibi kendi başlarına da bazı değerlere sahiptirler. Bununla beraber, blok zinciri ekosisteminin dışında (zincir dışı) kök salan geniş ve hızlanan verilere ve buna ek olarak API ekonomisine harici olarak bağlandıklarında çok çok çok daha güçlü hale gelirler.
Akıllı sözleşmeler; veri sağlayıcılar, web API’leri, kurumsal sistemler, bulut sağlayıcılar, IoT cihazları, ödeme sistemleri, diğer blok zincirleri ve çok daha fazlası tarafından oluşturulan geniş veri deposundan faydalanırlarsa, tüm büyük pazarlarda baskın dijital anlaşma biçimi haline gelecektirler.
Bu yazımızda, verilere ve API’lere daha derinlemesine bakıyoruz, özellikle:
- Veri nedir ve veri ekonomisini nasıl yönlendirir?
- Veri nasıl üretilir?
- API’ler aracılığıyla veri alışverişi nasıl yapılır?
- Büyük Veri analitiği nedir?
Zincir dışı veri ekonomisinin tam kapsamını anlamak için, akıllı sözleşmeleri ‘oracle’lar’ olarak bilinen ek altyapıyı kullanarak daha aktif ve güvenilir hale getirmeyi anlamak için, doğru adrestesiniz!
Veri ve Veri Ekonomisi
Veri
Veriler, dışarıdaki sıcaklığı ölçmek, bir arabanın konumunu hesaplamak veya bir kullanıcının çevrimiçi bir uygulamayla etkileşimini belgelemek gibi gözlem yoluyla elde edilen özellikler veya bilgilerdir.
Kendi başına ham veriler özellikle değerli veya güvenilir değildir; geçerliliğini ve/veya doğruluğunu sağlamak için onu bağlamsallaştırmak için başka verilere ve konformasyona ihtiyaç duyar.
Meta veri
Meta veriler, verileri izlemeyi ve verilerle çalışmayı çok daha kolay hale getirmek için çoğunlukla temel bilgilerden oluşan “verilerle ilgili verilerdir”.
Örneğin, bir metin mesajının gönderilme süresi, bir sıcaklık okumasının coğrafi konumu veya bir telefon görüşmesinin süresi, verilerin indekslenmesine ve anlam verilmesine yardımcı olan meta verilerdir.
Veri Temizleme
Ek olarak, kritik görev uygulamaları tarafından kullanılabilecek kadar güvenilir olması için verilerin işlenmesi ve temizlenmesi de gerekir.(Hele ki günümüzde her saniye ne kadar veri üretildiğini bir düşünün, hepsinin güvenilir olması mümkün değil) Temizleme süreci, aykırı değerlerin kaldırılmasını, yanlışların tespit edilmesini ve alakasız bilgilerin göz ardı edilmesini içerir; örneğin, aykırı değerlerin kullanımını tespit etmek ve önlemek için mevcut sıcaklıkları geçmiş sıcaklıklarla karşılaştırmak…
Veri Ekonomisi
Veri ekonomisi, her tür verinin toplandığı, rafine edildiği ve değerli içgörüler üretecek şekilde değiş tokuş edildiği ekonomik bir ekosistemdir.
Bu içgörüler daha sonra toplumsal çıktıyı en üst düzeye çıkarmak için kullanılırlar (bu duruma örnek olarak tıbbi koşulları daha iyi anlamak ve geliştirebilmek için klinik araştırmaları depolayıp paylaşılan bir sağlık veritabanı veya verimsizlikleri belirlemek ve iyileştirmek için dahili operasyonlarını izleyen özel bir şirket gibi düşünebiliriz).
Büyüyen veri ekonomisi, verinin doğrudan insan aracıları olmadan ekonomik eylemlerin tetiklenmesine yol açtığı otomasyon etrafında yeni olanaklar açıyor. Örneğin, üç veri parçası onaylandıktan sonra mallar için ödeme yapan bir uygulama oluşturmak: mallar geldi (GPS verileri), iyi durumdalar (IoT verileri) ve gümrükten geçtiler (web API).
Veri Üretimi
Veri, bir sürecin veya olayın bir yan ürünüdür. Üretmek için bir girdiye (eylem), kaydetmek için bir çıkarma (ölçüm) tekniğine ve ona anlam vermek için bir toplama tekniğine (analiz) ihtiyaç duyar. Belirli girdilere erişim ve çıkarma/toplama teknikleri erişilebilirlik açısından sınırlı olabileceğinden, tüm veriler eşit oluşturulmaz ve herkes aynı kalitede veri oluşturma yeteneğine sahip değildir.
Yeni ve orijinal verileri yakalamanın en yaygın yollarından bazıları şunlardır:
- Formlar (Manuel Girdi) — anketlere katılmak, bir belgeyi imzalamak ve sosyal forumlara katılmak gibi genel veya özel formları manuel olarak dolduran kullanıcılar tarafından toplanan verilerdir.
- Uygulamalar/Web Siteleri (Kullanım İzni) — veriler, kullanıcıların, uygulamaya özel etkinlik tarama alışkanlıkları ve hatta bazen genel profil bilgileri (cinsiyet, yaş vb.) gibi belirli veri metriklerini izlemek için genellikle yasal izin veren bir uygulamanın veya web sitesinin hüküm ve koşullarını kabul etmesiyle elde edilir.
- Nesnelerin İnterneti (Gerçek Zamanlı İzleme) — akıllı telefonlar, akıllı ev aletleri, sağlık için giyilebilir cihazlar, RFID ile izlenen ürünler ve daha fazlası dahil olmak üzere İnternet üzerinden veri ileten sensörler ve aktüatörlerle donatılmış cihazlar tarafından yakalanan verilerdir.
- Tescilli Süreçler / Bireysel Deneyimler (Mülkiyet) — bir şirketin bir iş süreci üzerindeki sahipliği (patent sahibi olma veya pazar lideri olma) veya birinin benzersiz kişisel deneyimi aracılığıyla elde edilen verilerdir.
- Araştırma ve Analiz (Birleştirme ve Yorumlama) — mevcut veri kümelerini baz alarak ve bunlara bazı orijinal yorumlar sağlayarak elde edilen verilerdir : geçmiş verilere karşı çapraz inceleme, diğer veri kümelerine karşı çapraz referans, yeni filtreleme ve hesaplama teknikleri, vb.
Veri toplayıcılardan veya değerli şirketlerden toplu olarak veri satın alan ve ardından bunları son kullanıcılara yeniden satan veri satıcıları da vardır. Daha pahalı olsa da, veri satıcıları verileri özelleştirilmiş filtrelere veya biçimlere uyacak şekilde önceden işler.
Veri değişimi
Veriler, yeni nesil uygulamalar için temel bir yapı taşı olacaksa, endüstriler, yalnızca şirket içi üretime güvenmek yerine pazar yerlerinin veri alıp satmasını gerektirir. Veri satın almak, veri üretmekten önemli ölçüde daha ucuz olabilir. Örneğin, kendi kendini süren bir araba algoritması oluşturmak, nesne algılama, nesne sınıflandırma, nesne lokalizasyonu ve tahmine dayalı hareket hakkında kapsamlı miktarda veri gerektirir. Bu verileri elde etmek için geliştirici, milyonlarca mil yol kat ederek dahili olarak üretebilir veya bir API aracılığıyla harici olarak satın alabilir.
Bir Uygulama Programı Arayüzü (API), harici bir uygulamanın sisteminizdeki belirli veri kümelerine ve/veya hizmetlere nasıl erişebileceğine ilişkin bir dizi talimattır.
API’ler, günümüzde veri ve hizmet satın almanın ve satmanın standart yöntemidir. Popüler araç paylaşım uygulaması Uber, bu hizmetlerin her birini sıfırdan oluşturmak yerine ortak uygulama işlevlerini yönetmek için konum verileri için bir GPS API’si (MapBox), mesajlaşma verileri için bir SMS API’si (Twilio) ve ödeme verileri için bir Ödemeler API’si (Braintree) kullanır.
API’lerden genellikle, son kullanıcıların kullanım başına ödeme yaptığı (ölçülen), standart aylık planlar aldığı (lisanslı) veya bir tür katmanlı faturalandırmayı kabul ettiği abonelik planları aracılığıyla para kazanılır. Bu, veri sağlayıcıların veri üretmesi için parasal teşvikler yaratırken, son kullanıcılar kendi altyapılarını sağlamaya gerek kalmadan tüketir. Ayrıca, verilerin korsan olarak çalınması ve izinsiz olarak yeniden satılması gibi kötü niyetli faaliyetleri önlemek ve veri sağlayıcıyı belirli performans standartlarından sorumlu tutmak için API sağlayıcısı ile ödeme yapan kullanıcılar arasında yasal olarak bağlayıcı bir sözleşme oluşturur.
Hava durumu verileri için Açık Hava Haritası, uçuş durumu verileri için Skyscanner Uçuş Arama ve dünya çapındaki insan davranışları ve inançları için GDELT dahil olmak üzere herkesin erişebileceği açık ve ücretsiz çeşitli API’ler vardır.
Ek olarak, dünyanın dört bir yanındaki hükümetler, açık veri girişimlerinin bir parçası olarak açık API’ler aracılığıyla giderek artan miktarda veriyi kullanıma sunuyor. Ancak açık API’ler, kalite kontrol ve gecikme performansına bağlı mali teşvikler ve yasal sözleşmelerden yoksun oldukları için ücretli API’ler kadar güvenilir değildir. Yüksek kaliteli verilerin büyük çoğunluğu, genellikle birincil veri kaynağına erişimi olan, tam yığın altyapısına sahip olan, tam zamanlı izleme ekipleri kullanan ve iş için diğer veri sağlayıcılarla rekabet etmek için sürekli yenilik yapan ücretli API’ler aracılığıyla elde edilir.
Büyük Veri Altyapısı ve Analitiği
İnsanlar, öğrenebilecekleri ve kendilerini geliştirebilecekleri bir şekilde programlama sistemleri fikrinden büyülenmiş durumdalar. Öğrenme, bir eylemde bulunarak, bir sonuç alarak, onu geçmiş verilere göre analiz ederek ve belirli bir hedefe ulaşmak için gelecekte nasıl daha iyi performans gösterileceğine dair yeni içgörüler kazanarak kolaylaştırılır.Bu nedenle şu anda dünyada, büyük miktarda veri alabilen, filtreleyebilen, kategorilere ayırabilen ve sonuçlardan derin içgörüler elde edebilen altyapı oluşturma konusunda bir mega trend var.
Batı’da Facebook, Google ve Amazon ile Doğu’da Alibaba, Tencent ve Baidu, yaygın olarak kullanılan internet uygulamaları kullanıcılarından büyük veri depoları ürettiği için teknoloji devleri haline geldi. Bu veriler, özellikle yapay zeka (AI) ve makine öğrenimi (ML) yazılımı olmak üzere dünyanın en iyi veri analitiğinin temelini oluşturur. Bu teknolojiler, tüketici davranışı, sosyal eğilimler ve pazar uygulamaları hakkında kapsamlı bilgiler verir.
Aynı zamanda, iş yönetimi yazılımı, işletmelerin kendi operasyonlarını daha iyi anlamalarına yardımcı olur. SAP, Salesforce ve Oracle gibi şirketler, önemli içgörüler oluşturmak için tüm verilerini ve sistemlerini derleyerek şirketlerin dahili iş süreçlerini yönetmelerine yardımcı olan Kurumsal Kaynak Planlaması (ERP), Müşteri İlişkileri Yönetimi (CRM) ve Bulut Yönetimi yazılımları oluşturdu.
Bulut bilişim ve depolama, dijital altyapıya daha güvenilir ve kapsamlı erişim sağlamanın bir yolu olarak giderek daha popüler hale geldi. Bulut bilişim, birçok farklı kullanıcının veri depolamak ve işlemek için altyapıyı paylaşmasına izin vererek, her birinin kendi sistemlerini sağlama ve çalıştırma ihtiyacını ortadan kaldırır. Uygulamaların arka uç süreçlerini iyileştirdi, sistemler arasındaki paylaşımı artırdı ve AI/ML yazılımına erişim maliyetlerini azalttı. Örneğin, Google Cloud kullanıcıları, yerleşik makine öğrenimi özelliklerine sahip petabaytlarca verinin ölçeklenebilir analizi için bir Hizmet Olarak Yazılım olan BigQuery’den yararlanabilirler.
Dördüncü Sanayi Devrimine Doğru Hareket
AI/ML, iş yönetimi yazılımı ve bulut altyapısını birleştirdiğimizde, verilerden elde edilen içgörüleri geliştirmek için daha iyi araçlar ortaya çıkıyor. Bu trendlere ek olarak, giderek daha fazla gerçek zamanlı ve biyolojik olarak bağlı veri ortamlarını açan uç bilgi işlem, 5G telekomünikasyon ağları ve biyoteknoloji yer alıyor. Bu sistemler, özellikle veriler kesintisiz, daha sık bir şekilde üretilip paylaşıldığından, ekonomik sistemleri sürekli olarak daha az insan çabasıyla gerçek zamanlı veriye dayalı karar vermeye doğru hareket ettiriyor. Aslında birçok kişi bu mega trendden Dördüncü Sanayi Devrimi olarak söz ediyor. Bakalım gelecekte bizleri neler bekliyor?
Bir yazının daha sonuna geldik beraber :)
Blockchain ve Smart Contract üzerine Chainlink ekosisteminde düzenlediğim etkinliklerimizden haberdar olmak için Meetup sayfamıza kaydolabilir, Telegram grubuna girebilir ve diğer yazıları Twitter’dan takip edebilirsiniz. ;)
