BESLENME ve DİYET
Diyette Başarı Nasıl Ölçülür?
Tartıdaki sayıya odaklanmak, Goodhart Yasası’na göre doğru bir seçim mi?
Her ne kadar toplumumuzda kilo vermeye çalışmak = diyet yapmak olarak kabul edilse de bu ifade, kesinlikle doğru bir ifade değildir.
diyet = beslenme düzeni
Gün içinde tükettiğimiz her şey bizim diyetimizi oluşturur. Yani diyetten bahsettiğimizde günlük beslenmemizden bahsediyor oluruz.
Eğer bir hastalığımız, özel bir fizyolojik durumumuz vb. varsa o zaman diyetimiz yani beslenme düzenimiz onun adını alır. Örneğin;
- Gebe diyeti
- Diyabet diyeti
- Sporcu diyeti
- Az yağlı diyet
- Zayıflama diyeti
Bu yazımda bir diyetisyenden danışmanlık alarak veya kendi kendine zayıflama diyeti uygulayan bireylerin diyetteki başarılarını nasıl ölçtüğüne odaklanacağım ve bu durumu Goodhart Yasası’na göre değerlendireceğim.
Zayıflama Diyeti Nedir?
Bir sağlık görevlisi, bir diyetisyen olarak görevimiz bizlere danışan bireylerin sağlığını ön planda tutarak hareket etmek. Hayat kalitesini arttırmak, beslenme düzenini iyileştirmek, bu sayede de sağlığını iyileştirmek ve geliştirmek.
Artık hepimiz biliyoruz ki fazla kilo ve obezite, yaşamımız için büyük bir tehdit. Obezite prevalansı son 50 yılda dünya çapında artarak pandemik seviyelere ulaştı. Bireylerde bu duruma sebep olan temel faktör de genelde beslenme bilgisinin, beslenme okuryazarlığının zayıf olmasıdır.
Okuyun: Beslenme Okuryazarlığı Nedir?
Fazla kilo ve obezite problemi olan birey, bir diyetisyene başvurduğunda yapılması gereken zayıflama diyeti uygulamaktır.
Zayıflama diyeti deyince aklınıza hemen 1 haftada 10 kilo vermek, 3 günlük detoks gibi saçmalıklar gelmesin lütfen.
Burada zayıflama diyetinden kastettiğim şey; bireyin kalıcı olarak sağlıklı kilo verebilmesini sağlamak, sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırmak, beslenme bilgisini arttırmak gibi faydalar sağlayacak şekilde bireye özgü diyet yani beslenme planı oluşturmak.
Olması gereken bu ama herkes bu şekilde mi uyguluyor kısmı tartışılır. Her diyetisyenin kendine özgü yaklaşımları vardır. Hedef noktamız aynı olsa da, bireyin sağlığını geliştirmek, bazen farklı uygulamalarla karşılaşabilirsiniz.
Ayrıca bireylerin çoğu tek başına sosyal medyada gördüğü, arkadaşından/komşusundan duyduğu yanlış bilgiler doğrultusunda zayıflama diyeti yapmaya çalışmaktadır.
Sırf kilo verebilmek için saatlerce aç kalmakta, çok düşük kalorilerde beslenmekte ve kendilerini birçok besinden uzaklaştırmaktadırlar. İşin en kötü yanı, doğrusunun bu olduğunu düşünerek bunu yapmalarıdır.
Bu konu hakkında daha çok şey yazarım ama bu başka bir yazının konusu. Biz konumuza geri dönelim!
Diyette Başarı Nasıl Ölçülür?
Belirli bir hedef belirlediğimizde o hedefe ulaşıp ulaşmadığımızı ölçmek için bir değişken belirleriz. Bu değişkeni takip ederek başarılı olup olmadığımıza karar veririz. Bunu çoğu zaman farkında olmadan yaparız.
İşte zayıflama diyetlerinde de bu değişken çoğu zaman kilodur. Bir anda hedefimiz tartıdaki sayıyı azaltmak olur. Sadece tartıdaki sayıya odaklanır ve bu sayı ne kadar azalırsa kendimizi o kadar başarılı ilan ederiz. Arttığı veya değişmediği haftalar ise en büyük başarısızlığımızdır.
Beynimiz her zaman kazanmak ve başarılı olmak ister. Bu yüzden sırf tartıda daha küçük bir sayı elde etmek için şok diyetler, sıvı beslenme, zayıflama hapları gibi seçenekleri denemek isteyebiliriz.
Böyle yaparak aslında zayıflama isteğimizin arkasındaki gerçek amacı unutup sayıya odaklanırız.
Ve bu davranışı hayatımızın diğer alanlarında da yaparız.
Sınava hazırlanırken verimli çalışmak, konuyu anlamak yerine çözdüğümüz soru sayısına odaklanırız.
Spor salonunda hareketleri doğru yapmak yerine kaç tane yapabildiğimiz daha önemlidir.
İşte bu davranışların temeli “Goodhart Yasası”na dayanmaktadır.
Goodhart Yasası Nedir?
İngiliz ekonomist Charles Goodhart, 1975 yılında bu yasayı ortaya atmıştır.
Goodhart Yasası basitçe şu şekilde ifade edilir:
“Bir ölçü hedef haline geldiğinde iyi bir ölçü olmaktan çıkar.”
Başka bir deyişle, belirli bir hedef belirlediğimizde insanlar, sonuçları ne olursa olsun bu hedef için düzenleme yapma eğiliminde olacaklardır. Örneğin, bir çalışan her ay satılan araba sayısına göre ödüllendirilirse, zararına bile olsa daha fazla araba satmaya çalışacaktır.
Zayıflamaya karar veren insanlar, tartıda daha küçük bir sayı görmek uğruna şok diyetler, karbonhidratsız beslenme, arınma diyetleri gibi bütün seçenekleri deneyerek açlığa bile katlanacaktır.
Verilere odaklı dünyamızda sayılara gereğinden fazla değer veriyoruz. Tıpkı beden kütle indeksinin (BKİ) tek başına sağlıklı kiloya sahip olup olmadığımızı belirleyebileceğine dair inancımız gibi.
Goodhart Yasası, bize uygun ölçümlere olan ihtiyacı hatırlatıyor. Sağlıklı beslenmeye veya zayıflamaya karar verdiğimizde yaptığımız değişikliklerin etkili olup olmadığını ölçmenin bir yoluna ihtiyacımız var.
Objektif olarak en iyi çözümü bulmak istediğimizde Goodhart Yasası kavramını hatırlamalı ve tek bir sayı kullanmak yerine en iyi değerlendirmenin genellikle bir dizi ölçüm olduğunun farkına varmalıyız.
Tartıdaki sayı değişmeyebilir ama
- enerjinizin arttığını,
- cildinizin güzelleştiğini,
- bağırsaklarınızın daha iyi çalıştığını,
- merdiven çıkarken nefes nefese kalmadığınızı,
- daha mutlu hissettiğinizi
fark edebilirsiniz.
Bunların hepsi ilerlemenizi takip etmenin, başarınızı ölçmenin geçerli yollarıdır. Ve aslında diyet yaparken asıl hedefiniz sağlığınızda bu tarz iyileşmeler olmalıdır.
Bundan sonra tartıdaki sayıya odaklanmak yerine kendimizi gözlemleyelim ve hayatımızdaki değişimlerin farkında olalım!
Editör: Begüm Uğurlu
Kaynaklar
- Blüher, M. (2019). Obesity: global epidemiology and pathogenesis. Nature Reviews Endocrinology, 15(5), 288–298.
- https://builtin.com/data-science/goodharts-law
Yazımı beğendiyseniz alkış atarak bana destek olabilirsiniz. (Maksimum 50'ye kadar alkış atılabildiğini biliyor muydunuz?)
Beni Instagram’da @dytrumeysayolcu hesabımdan takip edebilirsiniz.
Diğer içeriklerimi okumak isterseniz:
