Litho: tweede preparatie voor het steendrukken

Je hebt een steen geschuurd, je hebt een afbeelding gemaakt op je steen, je hebt je steen voor de eerste keer geprepareerd. En na 24 uur droogtijd kun je de steen nu voor de tweede keer prepareren. Dat is de laatste stap voor het steendrukken.

Volg voor de tweede preparatie de volgende stappen:

Benodigdheden:

• arabische gom c.q. zoete gom
• 1 schone gaasdoek
• lithotine
• schone katoenen doekjes c.q. vodden
• 1 emmer met schoon water
• 1 licht vochtige spons
• 1 natte spons
• 1 leren rol t.b.v. peninkt
• peninkt om in te rollen

Stap 1: Oude gom oplossen

Aan het einde van de eerste preparatie heb je gom laten drogen op je steen als beschermlaag voor je steen en tekening. Deze ‘oude’ gom lossen we nu op met een nieuwe laag zoete gom.

Stap 2: Dun zetten

Wrijf deze gom snel droog met een gaasdoek. Druk de gom goed in de steen. Dit wordt ook wel ‘dun zetten’ genoemd. Laat de gom nu goed indrogen (kwartier — half uur).

Stap 3: Uitwassen tekenmateriaal met Lithotine

Het tekenmateriaal is een combinatie van vet en zwart pigment. Dit zwarte pigment halen we nu uit het vet met behulp van lithotine. Doe daarvoor een handschoen aan, pak een schoon katoenen doekje en giet een beetje lithotine op de steen. Poets de zwarte tekening nu van de steen door steeds een schoon stukje doek te gebruiken.

Gooi de katoenen doek met lithotine erin direct weg in een afgesloten prullenbak. Laat de steen uitdampen.

Stap 4: Peninkt inrollen

Gebruik nu een leren rol en rol peninkt over de gehele steen. De hele steen is nu zwart van de peninkt.

Stap 5: Steen natmaken

Maak de steen nu nat met water. Let op, vanaf dit moment moet de steen een beetje nat blijven. Als de steen nu droogt dan is de steen verpest en kun je geen afdruk meer maken. Rol met een vuile rol de inkt van de niet-betekende delen op. Daardoor zit er uiteindelijk alleen nog peninkt op de tekening en niet meer op de ‘lege delen’ van de steen.

Zorg dat de licht vochtige (droge) spons en de natte spons nu klaar liggen om te gebruiken.

Stap 6: Verder ininkten

Herhaal nu steeds de volgende stappen:

• steen nat maken met de natte spons
• steen droog maken met de licht vochtige spons
• leren rol inrollen met peninkt
• leren rol met peninkt uitrollen op de licht vochtige steen
• steen opnieuw natmaken en stappen herhalen

Controleer nu met een loep of de steen voldoende inkt heeft opgenomen. Je kunt dit zien doordat de inkt in de steen glinstert. Herhaal nu de eerste preparatie. Laat daarna de steen een nacht rusten. Daarna ben je klaar om te drukken.

Stap 7: eerste preparatie

Ben je tevreden met de hoeveelheid inkt in de steen? Herhaal dan de eerste preparatie. Dat zijn de volgende stappen:

Stap 7.1: Talken

Je hebt je tekening betekend of beschilderd met vet. Dit vet heeft een kleurtje (zodat je kunt zien wat je hebt getekend), maar eigenlijk is het gewoon een tekening met vet. Als je met je spons over deze tekening gaat kan het per ongeluk zijn dat je het vet uitveegt. Door talk (krijt) over je tekening te ‘deppen’ zorg je ervoor dat je tekening in takt blijft. Daarom: Als je binnen litho iets gaat doen met zuren dan moet je tekening altijd eerst ‘getalkt’ worden. Dat wil zeggen, je moet krijt op je steen ‘deppen’.

Stap 7.2: Bescherm je tekening met gom

Water lost je tekening op. Daarom wil je je tekening eerst bedekken met zoete gom (zoete gom, oftewel arabische gom, is gemaakt van de acaciaboom).Pak om dit te doen een emmer met schoon water en een schone spons. Dompel de spons onder in het schone water en wring de spons zo goed mogelijk uit. Er mag eigenlijk geen water meer in de spons zitten. Start nu in de kern van je tekening en verspreid de gom naar de randen van je tekening.

Stap 7.3: Controleer het zuur op de rand van je steen

De volgende stap in het proces is zuren van je steen met zure gom. Zure gom is een mengsel van zoete (arabische) gom en een paar drupjes salpeterzuur. Dip je penseel in de zure gom en controleer op de rand van je steen hoe sterk het zuur is. Je moet binnen 3 (a 5) tellen belletjes in de zure gom zien verschijnen. Je kunt beter iets langer moeten wachten op de belletjes. Dan is het zuurproces beter te controleren dan als de belletjes al direct verschijnen.

Stap 7.4: Zuur de donkere delen van je tekening 3x

Stip met een penseel alle donkere delen van je tekening 3x met zuur. Wrijf na 2 a 3 tellen het zuur weg met je spons en zoete gom. Anders zuur je de tekening te sterk.

Wrijf het zuur met je spons vanaf het gezuurde stukje naar de niet gezuurde delen. Wrijf zo het zuur uit over de rest van je tekening. Hele fijne lijnen hoef je dus niet te zuren. Die worden automatisch meegezuurd als je het zuur van de donkere vlakken uitwrijft over de rest van je steen.

Belangrijk: Houd je steen altijd nat (met zoete gom)

Als je aan het zuren bent, zorg er dan voor dat je steen altijd ‘nat’ blijft met zoete gom. Als je je tekening zuurt en je met een spons het zuur uitsmeert over de steen dan verdeel je de zure gom over de rest van de steen en dus de rest van de zoete gom. Als je steen droog is dan kun je de zure gom niet mengen met de zoete gom op je steen en dan wordt je tekening sterker gezuurd. Dit kan ervoor zorgen dat je tekening wordt ‘kapot’ gezuurd. Zorg er dus altijd voor dat je je steen nat houdt met zoete gom.

Stap 7.5: Wrijf je tekening nu nogmaals in met zoete gom

Stap 7.6: Laat je steen 24 uur drogen

Dit is een samenvatting van lessen Vrije Grafiek gegeven op de Academie in Arendonk, België. De docent is Joris Martens.