Web3 Nedir?
Web3 terimi, son zamanlarda geleneksel teknoloji sektöründeki endüstri liderleri ile İnternet’in geçmişi/geleceği hakkında geniş bir perspektif yelpazesine ağırlık veren blok zinciri ekosistemi ile ana akım bilincine girmiştir.
Bu kavrama giriş yapmadan önce, terimin kısa bir tarihine göz atalım!
“Web 3.0” terimi ilk olarak nokta iletişim çağında HTTP öncüsü Tim Berners-Lee tarafından, İnternet verilerinin farklı uygulamalar ve sistemler arasında makine tarafından okunabilir olduğu entegre bir iletişim çerçevesini tanımlamak için kullanıldı — bu kavram aynı zamanda Semantik Web olarak da adlandırılmıştır.
Daha sonrasında, 2014 yılında DApps: What Web 3.0 Looks Like adlı blogda, Ethereum Kurucu Ortağı Gavin Wood, Berners-Lee’nin ifadesini, blok zinciri teknolojisinin “sıfır güven etkileşimi sistemine” dayalı “taraflar arasındaki etkileşimler için temelde farklı bir model” tanımlama yeteneğine atıfta bulunmak için kullanarak yeniden tasarladı.
Wood’un yazılarına baktığımızda kripto para birimlerine değil de, web üzerinde daha güçlü bir sosyal sözleşmeyi kolaylaştırabilecek konsensüs motorları ile kriptografi gibi protokoller ile teknolojilere odaklandığını görebiliriz. Daha sonra da Web3'ün amacını “Daha az güven, daha çok gerçek” olarak tanımlamıştır.
Şimdi, bu Web3 terimi, hem günümüzün teknoloji devleri hem de blok zinciri endüstrisinin öncü protokolleri ile geleceğin güven modelleri üzerindeki etkilerini hesaba katmaya devam ettiği için tartışma konusudur.
Bu derin tanımlamada, Web3'ü İnternet’in önceki yinelemeleriyle ilişkili olarak tanımlayacağız, Web3 yığınının temel teknolojilerini gözden geçireceğiz ve Web3 manzarasının mevcut ve gelecekteki durumunu beraber keşfedeceğiz!!
👉Terminoloji üzerine bir not: “Web3” terimini , genellikle Berners-Lee’nin Semantik Web vizyonuyla ilişkilendirilen “Web 3.0”dan farklı olarak kullanacağım.
İnternetin Evrimi: Web 1.0'dan Web 2.0'a ve Web3'e
Web3'ün anlamını gerçekten kavramak için İnternet’in tarihini ve Web3'ün kendisinden önceki web sürümlerinden nasıl farklı olduğunu anlamak gerçekten önemlidir. ✔
→Web 1.0 (1994–2004)
Web 1.0, 1994'te ortaya çıkan ve 2004'te Twitter ve Facebook gibi sosyal medya devlerinin yükselişiyle sona eren, bugün bildiğimiz İnternet’in ilk yinelemesidir.
Genel halk Web 1.0 İnternet’i 1994 civarında öğrenmeye başlarken, Web 1.0 aslında 1968'de ARPANET veya İleri Araştırma Projeleri Ajansı Ağı adlı bir ABD hükümet programı olarak başladı. ARPANET, askeri müteahhitler ve üniversite profesörlerinden oluşan küçük bir ağ olarak başladı. birbirleriyle veri alışverişinde bulundu.
Web 1.0 İnternet, çoğunlukla statik HTML sayfalarından oluşan bir koleksiyondu ve kullanıcılara birbirleriyle sınırlı etkileşim olanağı sağladı. America Online (AOL) gibi İnternet ağ geçitleri ve Usenet gibi tartışma forumları özel sohbet ve tartışma panolarına izin verse de, İnternet çoğu için az sayıda etkileşimin veya finansal işlemin gerçekleştiği bir alan olarak kaldı.
Etkileşimlerin ve finansal işlemlerin gerçekleştiği yerlerde, para transferi için güvenli bir altyapı bulunmadığından kapsamları sınırlıydı. Bu konuda en yenilikçi Web 1.0 şirketlerinden biri, 1995 yılında müşterilerinin sipariş vermek için kullanabilecekleri ve bu sipariş teslim edildikten sonra nakit ödeme yapabilecekleri bir sipariş formu oluşturan Pizza Hut oldu.
America Online’ın 1995 tarihli bir reklamda, kullanıcıların anneleri için çiçek sipariş edebileceklerini veya AOL ile dinozorlar hakkında bir araştırma raporu yazabileceklerini iddia etmesine rağmen, çevrimiçi para alışverişi yapmak, finansal işlemler genellikle güvenli değildir ve sınırlı şifrelemeye sahiptir bu sebeple de kullanıcıların bir operatörle konuşmak gerekir. .
→Web 2.0 (2004-Günümüz)
İnternet hızının artması, fiber optik altyapısı ve arama motoru iyileştirmeleri nedeniyle sosyal etkileşimler, müzik, video paylaşımı ve finansal işlemler için kullanıcı talebinin çarpıcı bir şekilde artmasıyla birlikte, web 2004 yılı civarında gelişti.
Daha fazla etkileşim için bu talep, günümüzün internet kurumlarının ve şirketlerinin birçoğunun doğmasına neden oldu. Facebook, MySpace ve Twitter gibi sosyal medya platformları sosyal etkileşimi kolaylaştırdı; Napster gibi veri paylaşım uygulamaları çevrimiçi müzik ve video talebini karşıladı; Google, kullanıcıların büyük miktarda çevrimiçi bilgi içinde gezinmeleri için etkili bir araç sağladı. Bank of America gibi geleneksel kurumlar, 256 bit AES gibi yeni şifreleme standartlarının sağladığı finansal etkileşimler ve elektronik fon transferleri talebini karşıladı.
Bu yeni ve daha etkileşimli İnternet, yeni işlevler ekleyerek kullanıcıların web deneyimlerini büyük ölçüde iyileştirdi. Fakat aynı zamanda, bugüne kadar çevrimiçi yaşamlarımızı tanımlamaya devam eden bir pazarlıksız yaklaşım da sundu: Bu yeni işlevlerden ve etkileşimlerden yararlanmak için, kullanıcıların büyük miktarda bilgi ve sorumluluğu silolara ayrılmış üçüncü taraf platformlara devretmesi ve bu merkezi varlıklara veri ve içerik sahipliği açısından önemli miktarda güç ve etki vermesi gerekiyordu.
Bu durum, çoğunlukla, İnternet’in günümüze kadar nasıl işlediğinin açıklamasıdır. Yalnızca Amerika Birleşik Devletleri’nde, Ekim 2021'de Google, YouTube, Facebook ve Amazon toplam 23.56 milyar ziyaret aldı ; bu, 5–20. sıradaki web sitelerinin trafiğini kabaca ikiye katladı.
→Web3 (2008-Gelecek)
2008'de Satoshi Nakamoto , blok zinciri teknolojisinin temellerini ve eşler arası dijital para birimini ana hatlarıyla belirten Bitcoin teknik incelemesini yayınladı ve Web 2.0 paradigmasını değiştirmek için bir yol belirledi. Bitcoin, dijital işlemler hakkındaki düşüncelerimizi değiştirdi ve İnternet üzerinden güvenilir bir üçüncü taraf gerektirmeyen ilk güvenli para alışverişi aracını sağladı. Satoshi, “Gerekli olan, güven yerine kriptografik kanıtlara dayalı bir elektronik ödeme sistemidir” diye de makalesinde yazdı.
Akıllı sözleşmelerin icadına kadar, merkezi olmayan bir İnternet modelinin gerçekten odak noktası olmadı. Bitcoin, güvenli eşler arası ödemeleri etkinleştirirse ve akıllı sözleşmeler, bu programlanabilir anlaşma fikrini daha gelişmiş kullanım durumlarına (sigorta, oyun, kimlik yönetimi, tedarik zincirleri) genişletebilirse, web deneyiminin ve dijital etkileşimin doğası nasıl gelişirdi peki? Akıllı sözleşmeler, aslında kullanıcıların birbirleriyle doğrudan ve güvenli bir şekilde işlem yapmalarını sağlayarak, adil, şeffaf ve kriptografik gerçeklerle desteklenen bir İnternet için yeni bir vizyon yarattı.
Gavin Wood, yeniden tasarlanan bu web’i — Web3 — “Güvenli Sosyal İşletim Sistemi” olarak tanımladı.
Basitçe söylemek gerekirse eğer, Web3, tamamen yeni bir sözleşmeler sistemi yaratmayı ve bireylerin ve kurumların anlaşmalara ulaşma şeklini değiştirmeyi amaçlayan merkezi olmayan bir İnternet vizyonudur.
Web3, internetin ilk sürümü olan ve kullanıcı tarafından barındırılan bloglar ve RSS beslemeleriyle dolu olan Web 1.0'ın merkezi olmayan mimarisini geri getiriyor. EK olarak verilerin kullanıcıya ait olduğu ve işlemlerin kriptografik garantilerle desteklendiği bir dijital ekosistem sağlamak için sosyal medya platformları gibi Web 2.0 web uygulamalarının zengin, etkileşimli deneyimiyle birleştiriyor!!
Web3'ün Temel Öğeleri: Blok Zincirleri, Kripto Para Birimi, Akıllı Sözleşmeler ve Oracle’lar
Web3 modeline güç vermek, blok zincirler, akıllı sözleşmeler, oracle’lar , kripto cüzdanlar, depolama ağları ve daha fazlası gibi büyüyen bir merkezi olmayan teknoloji yığınıdır. Aşağıda, Web3 teknoloji yığınının bazı kritik katmanlarını ve bileşenlerini inceleyeceğim.
→ Blok zincirleri
Blok zinciri , insanların herhangi bir merkezi otorite tarafından kontrol edilmeyen paylaşılan bir defterde veri depolamasına, değer alışverişi yapmasına ve işlem etkinliğini kaydetmesine olanak tanıyan oldukça güvenli ve merkezi olmayan bir ağdır.
Blok zinciri ağları, Web3'ün omurgası olarak hizmet eder ve kripto para birimlerinin oluşturulmasına, dağıtılmasına ve ticaretinin yanı sıra programlanabilir akıllı sözleşmelerin geliştirilmesine izin veren güvenli yürütme ortamları sağlar. Blok zincirleri, Web3'ün yerleşim katmanıdır diyebiliriz.
→ Kripto para
Kripto para birimleri, son derece güvenli işlemleri kolaylaştırmak için blok zinciri ağlarının merkezi olmayan ve kurcalamaya dayanıklı ortamlarından yararlanan dijital belirteçlerdir/tokenlardır. Bunlar, Web3 merkezi olmayan uygulamaların (dApp’ler) yerel para birimleridir ve Web3 hizmetleri için ödeme yapmak ve Web3 yönetimine katılmak için de kullanılabilirler.
Blok zinciri teknolojisinden önce jetonlar, otoyol geçiş ücretleri veya eğlence parkı gezileri ve oyunlar için jetonlar gibi belirli ürünler ve/veya hizmetler için ödeme yapmak üzere satın alınabilen ve değiş tokuş edilebilen değer birimleriydi. Bu daha önceki uygulamalarda, jetonlar hizmet sağlayıcılar için faydalıydı çünkü müşterilerin gelecekte tüketecekleri hizmetler için peşin ödeme yapmalarına izin veriyorlardı ve kesin değişikliğin gerekli olduğu işlemleri kolaylaştırıyorlardı.
Web3 uygulamalarındaki jetonlar da Web3 içerik oluşturucularına verilen değer birimleridir, ancak bu değer birimleri dijitaldir, programlanabilir ve değiş tokuşun ötesinde işlevlere sahiptir.
Web3'te bir belirteç, bir protokole, projeye veya blok zincirine yapılan bir yatırım olarak tutulabilir. Bu proje veya protokol için, örneğin bir hizmet için ödeme yapmak veya bir hizmeti sigortalamak gibi bir faydası olabilir. Ayrıca, protokolün veya projenin yönetimine katılım için bir ağ geçidi sağlayabilir.
→ Akıllı Sözleşmeler ve Merkezi Olmayan Uygulamalar (dApps)
Akıllı sözleşmeler , “ x doğruysa, o zaman y’yi yürütün “ gibi koşullu yazılım mantığını kullanarak otomatik işlemleri kolaylaştıran blok zincirleri üzerinde kurcalamaya karşı korumalı programlardır . Programlanabilir akıllı sözleşmeler, Web3'ü hayata geçiren ve kullanıcıların eline veren kripto ekonomik protokoller olan merkezi olmayan uygulamaların veya dApp’lerin oluşturulmasını sağlar.
DApp’ler, Web 2.0 dünyasında aşina olduğumuz uygulamalardan ve Web 1.0 dünyasındaki statik HTML sayfalarından farklıdır, çünkü bunlar herhangi bir kişi veya kuruluş tarafından değil, blok zinciri ağlarının merkezi olmayan altyapısı tarafından desteklenirler. Bu görünüşte basit, merkezi olmayan programlar, eşler arası finansal hizmetler (DeFi) , veriye dayalı sigorta ürünleri , oyna-kazan çevrimiçi oyunlar ve daha fazlası gibi karmaşık, otomatik sistemler oluşturmak için kullanılabilir .
→ Oracle’lar
Tam potansiyellerini gerçekleştirmek için akıllı sözleşmelerin blok zinciri ağlarının dışındaki verilere ve sistemlere erişmesi ve bunlarla etkileşime girmesi gerekir. Oracle’lar, blok zincirlerini gerçek dünya verilerine ve mevcut sistemlere bağlayan ve birleşik, birlikte çalışabilir bir Web3 ekosistemi oluşturmak için kritik altyapı sağlayan varlıklardır.
Chainlink oracle ağları, yalnızca DeFi uygulamalarını güçlendirmek için zincir üzerinde finansal piyasa verilerini beslemekle kalmaz, aynı zamanda dinamik NFT’leri ve yüksek düzeyde otomatikleştirilmiş dApp’leri etkinleştirmek için doğrulanabilir rastgelelik ve merkezi olmayan yürütme gibi çok çeşitli güvenli zincir dışı hesaplamalar sağlar.
Ayrıca, Çapraz Zincir Birlikte Çalışabilirlik Protokolü’nün (CCIP) geliştirilmesiyle , oracle ağları, hızla büyüyen farklı blok zincirleri ekosisteminin ve 2. katman ölçekleme çözümlerinin birbirleriyle güvenli bir şekilde iletişim kurmasını sağlamaya yardımcı olacaktır.
Oracle’lar, akıllı sözleşme inovasyonunu kolaylaştırmak için zincir dışı veriler ve hizmetler ve farklı zincir üstü ortamlar arasında sorunsuz bağlantı sağlamaya yardımcı olmak için zincirler arası birlikte çalışabilirlik sağlayan Web3 yığınının geniş bir katmanı olarak ortaya çıktı.
Chainlink’in Oracle altyapısı aynı zamanda Web 2.0 arka uçları için Web3'e açılan kapıdır ve geleneksel sistemlerin herhangi bir özel veya genel blok zinciri ile etkileşime girmesi için bir soyutlama katmanı görevi görür. Sonuç olarak, oracle’lar, Web 2.0 ve Web3 arasında köprü kurarak, merkezi olmayan hesaplama ve kriptografik garantilerin gücünü mevcut sistemlere genişleten altyapıdır.
→ Web3 Uygulamaları
Web3, kullanıcıların aracılar olmadan doğrudan etkileşimde bulunabilecekleri İnternet için yeni bir model oluşturmak üzere ademi merkeziyetçilik ve etkileşimi birleştirir. dApp’ler, kullanıcıların izinsiz finansal araçlara erişmesine, eşler arası bir şekilde kripto para ticareti yapmasına, parametrik sigorta ödemeleri almasına, NFT’ler aracılığıyla doğrulanabilir şekilde sahip olunan dijital sanatı alıp satmasına, değer yaratan oyunlar oynamasına ve bir dizi başka aktiviteye olanak tanır. Ve bütün bunlar, merkezi bir hakemin müdahalesi olmadan gerçekleşir.
Bu yeni yapıyla, Web3'ün savunucuları, tarafların etkileşimde bulunabileceği ve doğrudan işlem yapabileceği daha adil, daha açık bir İnternet sürümü yaratmayı umuyorlar. Şu anda, üç temel teknolojiden (blockchainler, akıllı sözleşmeler ve merkezi olmayan oracle ağları) yararlanan Web3 uygulamaları gayrimenkul, eğitim, finans, oyun ve sağlık gibi çeşitli sektörleri yeniden tanımlayan kullanım durumlarının kilidini açıyor ve bu alanların çok ötesinde bir dönüşüm etkisine sahip olacak gibi gözüküyor!
→ Merkezi Olmayan Finans (DeFi)
Web3'ü oluşturan teknolojiler, bireylerin benzeri görülmemiş erişim, güvenlik ve şeffaflık (şimdi yaygın olarak merkezi olmayan finans (DeFi) olarak bilinen yeni bir ekonomik manzara) sunan finansal protokoller oluşturmasını ve bunlara katılmasını sağlar.
Geleneksel finansal hizmetlerden farklı olarak, DeFi protokolleri, kullanıcıların şeffaf ve kurcalamaya dayanıklı zincir içi pazarlarda birbirleriyle doğrudan işlem yapmasına yardımcı olmak için blok zincirlerinin merkezi olmayan altyapısından ve oracle ağlarının güvenli girişlerinden yararlanır.
Aave gibi merkezi olmayan para piyasaları (şimdi Chainlink oracle’ları kullanarak 12 milyar doların üzerinde akıllı sözleşme değeri sağlıyor) velayetsiz bir şekilde çalışıyor ve kullanıcıların eşler arası borç vermelerine ve ödünç almalarına olanak tanıyor.
Para piyasaları, sağlıklı bir ekonomiyi desteklemek için kilit bir mekanizmadır. Zincir üstü(on-chain) para piyasaları, kontrolü dağıtarak ve önceden tanımlanmış akıllı sözleşme mantığından yararlanarak ekonomik erişimi artırmaya, tek hata noktalarını azaltmaya ve sistem riskini ve kısmi rezerv uygulamalarını azaltmaya yardımcı olur.
Büyük bir DeFi inovasyonu, geliştiricilere açık kaynak protokollerini, aşırı teminatlandırılmış kredi protokollerini kullanan kayıpsız tasarruf oyunları, merkezi olmayan sabit paralar ve atıl sermayeyi işe koyan ve likiditenin kilidini açan faiz getiren jetonlar gibi daha karmaşık finansal araçlarda birleştirme yetkisi veren şekillendirilebilir mimarisidir.
DeFi tarafından sunulan yeni finansal uygulamalar şu anda Web3'ün en belirgin yönlerinden biri olsa da, Web3 modeli finansal işlemlerin çok ötesine geçerek eğlence ve sosyal medyadan tarayıcı yazılımlarına kadar İnternet’in her alanını kapsamaktadır.
→ NFT’ler, Oyun ve Metaverse
NFT’ler , blockchain oyunları ve metaverse şu anda Web3 ekosisteminin temel direkleri olarak ortaya çıkıyor. NFT’ler, dijital varlıkların doğrulanabilir sahipliğini sunarak, dijital ürünlerin gerçek dünyadaki öğelere benzer işlevsel bir benzersizlik düzeyine sahip olmasını sağlar. NFT’ler ile, aynı kitabın iki kopyasının benzersiz işaretleri ve belirli aşınma ve yıpranma kanıtlarıyla nasıl ayırt edilebileceğine benzer şekilde, aynı şekilde sunulsalar bile artık bir dijital öğe diğerinden ayırt edilebilir.
Bunun dijital sanat, metaverse uygulamaları ve video oyunları için büyük etkileri var.Şu anda, Bored Ape Yacht Club (BAYC) gibi NFT projeleri, NFT’leri ve dijital sanatı popüler hale getiriyor ve Axie Infinity gibi blok zincir oyunları, oyundaki oyuncu ekonomisinde bir paradigma değişimine öncülük ediyor.
Bu temel dönüşümün temelinde, temel yerleşim katmanı olarak çalışan blok zincirleri, dijital öğelerin doğrulanabilir sahipliğini sağlayan NFT akıllı sözleşmeleri ve doğrulanabilir rastgelelik, akıllı sözleşme otomasyonu, zincir dışı veriler gibi önemli hizmetler sağlayan merkezi olmayan oracle’lar ve daha fazlası bulunur.
→ Parametrik Sigorta
Blockchain endüstrisinde ortaya çıkan heyecan verici bir kullanım örneği, merkezi olmayan parametrik sigortadır . Arbol ve Etherisc gibi Blockchain sigorta projeleri , şu anda Chainlink Data Feeds tarafından kolaylaştırılan akıllı sözleşmeler ve zincir dışı veri girişlerinin bir kombinasyonu aracılığıyla sürtünmesiz ve otomatik ürün sigortası, uçuş sigortası ve daha fazlasının yeni uygulamalarını uyguluyor. Hızlı bir örnek üzerinden gidelim.
Bir çiftçinin yeterli mahsul hasadı için bir sezonda 20 inçten fazla yağmura ihtiyaç duyduğunu hayal edin. Çiftçi, sigorta yoluyla kötü bir hasat riskinden korunmak istiyor. Normalde, fonları almak için uzun bir süreçten geçmesi ve yağış miktarını doğrulamak için merkezi bir sigorta sağlayıcısına güvenmesi gerekir.
Bununla birlikte, Web3'te, dünyadaki herkes yalnızca bir İnternet bağlantısıyla izinsiz olarak bir politika üstlenebilir. Arbol tarafından sağlanan blockchain tabanlı mahsul sigortası ile, sigorta maliyeti ve ödeme koşulları önceden tanımlanmış parametrelere göre otomatik olarak belirlenir ve ödeme, Chainlink tarafından sağlanan hava durumu verilerine dayalı bir akıllı sigorta sözleşmesi aracılığıyla otomatikleştirilir. Çiftçinin sigorta fonu alıp almadığını belirleyen basit bir ikili dosya ile sigorta süreci hızlı ve zahmetsiz hale gelir. Bir IoT sensörü o sezon 20 inçten daha az yağmur kaydetti mi? Evet ise, çiftçiye derhal ödeme yapın. Hayır ise, çiftçiye ödeme yapmayın.
Bu model, halihazırda faaliyette olan blok zinciri tabanlı parametrik uçuş sigortası ile nakliye ve yangın sigortası gibi alanlara genişletilebilir .
Web3 için Sırada Ne Var
Chainlink Kurucu Ortağı Sergey Nazarov, kısa süre önce yaptığı Chainlink Geleceği sunumunda , Web3 ekosisteminin son zamanlarda ana akımı delip geçen yükselen mega trendlerini açıkladı:
“Web3 dünyasında kriptografik garantilerin uygulanmasıyla gerçekten gördüğünüz şey, çok özel bir dizi ve bu uygulamalardan bazılarına DeFi, bazılarına NFT, bazılarına tokenleştirilmiş sahiplik denir, ancak bunlar insanların ve endüstrilerin günlük operasyonlarına giren kriptografik garantilerin çok erken örnekleridir.”
Merkezi olmayan teknolojiler tarafından desteklenen yeniden tasarlanmış bir İnternet deneyiminin kısaltması haline gelen Web3, çevrimiçi etkileşim kurma biçimimizi, yatırım ve alışverişi nasıl yaptığımızdan, nasıl oynadığımıza ve kendimizi sanatsal olarak nasıl ifade ettiğimize kadar şimdiden dönüştürüyor.
Dünya genelinde gitgide daha fazla kullanıcı ve kurum, sıfır güven etkileşimlerinin ve kriptografik olarak desteklenen anlaşmaların gücünün farkına varıyor.
Web3 hala ilk aşamalarında olmasına rağmen, İnternet’in yerine getirmek için inşa edildiği kablolu şeffaflık, güvenilirlik ve uygunluk ideallerini gerçekleştirme potansiyeline sahiptir.
Son olarak Nazarov, “Günün sonunda,Web3, web sistemlerinin hızına, verimliliğine ve düşük maliyetine yaklaştıkça, hiçbir Web 2.0 sisteminin sahip olamayacağı bir garantiye sahiptir, bu da güven minimizasyonu kriptografik garantisidir. ” dedi!
