Litho: Het drukken van de steen

Bij steendrukken moet een steen worden geschuurd. Vervolgens kan de steen worden betekend of beschilderd. De eerste en tweede preparatie volgen. Waarna de de steen ten slotte kan worden afgedrukt.

Voor het drukken van de steen volg de volgende stappen:

Benodigdheden

• papier in de juiste formaten gescheurd
• papier voor proefafdrukken
• drukinkt in de juiste kleur
• paletmes om drukinkt warm te wrijven
• rubberen rol t.b.v. drukinkt
• lithopers, inclusief rakel in de juiste breedte
• 2 kartonnetjes + rubberen mat om over het papier en onder de pers te leggen
• handschoen
• lithotine
• schone katoenen doekjes c.q. vodden
• 2 emmers schoon water
• 1 natte spons
• 2 licht vochtige ‘droge’ sponsen
• 1 vuile spons
• 3 viltjes
• 1 schone gaasdoek
• talk

Stap 1: Gom dun zetten

Aan het einde van de tweede preparatie heb je een laag gom aangebracht om de tekening en de steen te beschermen. Deze gom is hard geworden en moet worden opgelost. Voeg daarom een nieuw laagje arabische ‘zoete’ gom toe. Wrijf deze snel droog met een schoon gaasdoek. Met andere worden: zet de gom dun. De gom moet kleven.

Stap 2: Prepareren van de drukinkt

Pak nu een klein beetje drukinkt in de juiste kleur. Kneed deze met een paletmes op de tafel warm en los. Pak een klein beetje voor het inrollen van de rubberen rol.

Stap 3: Instellen van de drukpers

Stel de drukpers in om te kunnen drukken. Selecteer een rakel met de juiste breedte (valt binnen de steen, maar over de tekening). Plak plakband op de startlocatie van het drukken en de eindlocatie van het drukken zodat je weet van waar tot waar je moet rollen. Stel voldoende druk in, gebaseerd op de hoogte van je steen.

Stap 4: Verwijderen van de peninkt met lithotine

Verwijder met een schone katoenen doekje en lithotine de peninkt van de steen. Laat dit drogen.

Stap 5: Verwijderen van de ‘oude’ gom

Verwijder met de vuile spons het restant oude gom van de steen.

Stap 6: 2 keer inrollen met drukinkt

Nu start je met het daadwerkelijk drukken van de steen op papier. Volg daarvoor de volgende stappen:

• maak de steen nat met de natte spons
• maak de steen droger met de licht vochtige (droge) spons
• rol de rubberen rol in met drukinkt
• inkt de steen in met de rubberen rol met drukinkt
• maak de steen nat met de natte spons
• maak de steen droger met de licht vochtige (droge) spons
• rol de rubberen rol in met drukinkt
• inkt de steen in met de rubberen rol met drukinkt
• maak randen schoon met nat viltje

Stap 7: Papier vochtig maken

Door het papier licht te bevochtigen gaan de vezels van het papier iets meer open staan. Daardoor kan het beter de inkt opnemen. Bevocht met 1 licht vochtige spons daarvoor het papier dat je wilt afdrukken.

Stap 8: Positioneer het papier op de steen

Meet of bepaal de positie van het papier op de steen zodat je het juiste kader rondom je beeld hebt. Leg het licht vochtige papier op de ingeïnkte steen. Leg 2 kartonnetjes en de rubberen mat op het papier.

Stap 9: Druk de steen op het papier

Rol de steen nu naar de startpositie. Zet de steen onder druk. Rol de steen nu onder de drukpers door tot de eindpositie. Laat de druk weer los. Rol het bed van de drukpers terug zodat je weer ruimte hebt om te kunnen werken.

Maak eerst een proefdruk op simpel papier. Herhaal de proefdruk totdat deze goed is. Door het vaker ininkten van de steen wordt de tekening vetter en daardoor wordt deze helderder.

Stap 10: Maak steen direct weer nat na het afdrukken

Herhaal stappen 6, 7, 8, 9 en 10 totdat je voldoende afdrukken hebt gemaakt

Steen bewaren voor nog meer afdrukken? Opslaan met peninkt.

Als je de steen nog een keer wilt gebruiken voor afdrukken dat moet je de tekening opnieuw in de peninkt zetten en in een laag gom. Peninkt droogt namelijk niet uit (zitten geen harders in). In drukinkt zitten deze harders wel. Volg daarom de volgende stappen als je de steen wilt gebruiken voor verdere afdrukken:

• Stap a: Verwijder de drukinkt met lithothine, laat drogen
• Stap b: Maak steen nat met natte spons
• Stap C: Maak steen droger met vochtige (droge) spons
• Stap D: Rol leren rol met peninkt in
• Stap E: Rol steen in met peninkt
• Stap G: Talk steen
• Stap H: Smeer in met laagje arabische gom en laat goed drogen
• Stap I: Berg de steen op in een papiertje. Schrijf op het papiertje wat de laatste handeling is geweest die je hebt gedaan zodat je weet hoe je de steen moet prepareren voor het drukken.

Schoonmaken

Maak de rubberen rol en de inkttafel schoon in 4 stappen:

• Stap 1: Schep met het paletmes de overtollige drukinkt op een oude krant
• Stap 2: Maak de rubberen rol en de inkttafel schoon met een olie/water mengsel (1:1) gemengd dat je goed schudt voordat je het gebruikt;
• Stap 3: Maak de rubberen rol en de inkttafel schoon met dreft
• Stap 4: Talk de rubberen rol in voordat je deze opbergt. Eventuele inktresten drogen dan in de talk in niet op de rol.

Dit is een samenvatting van lessen Vrije Grafiek gegeven op de Academie in Arendonk, België. De docent is Joris Martens.